ΚΑΝΔΗΛΑ Ν. ΑΡΚΑΔΙΑΣ: Η συμβολή της στον Αγώνα του 1821

 

Σεπτέμβριος 2022

Η συμβολή της Κανδήλας στον Ιερό Αγώνα 1821 – 1828

            Η Κανδήλα πρόσφερε πολλά και σημαντικά στον Ιερό Αγώνα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την Ανεξαρτησία της Ελλάδος. Πολλοί ήταν οι Κανδυλιώτες που όταν ξέσπασε η Εθνική Επανάσταση την 25^η Μαρτίου του έτους 1821 πήραν τα άρματα και συμμετείχαν ενεργά στον Αγώνα έχοντας μπροστάρη και επικεφαλή τον Ηγούμενο της Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Κανδήλας Καλλίνικο.

Τον  Ιούνιο του έτους 1821 μετά τις μάχες στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά και στα Βέρβενα, οι Έλληνες είχαν ξεκινήσει να στήνουν την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Μέσα στους σχεδιασμούς που έγιναν, ο οπλαρχηγός Νταγρές επικεφαλής 300 ενόπλων φύλαγε τα όρη των Τζιπιανών και της Κανδήλας. Το έτος 1824 ο Γεώργιος Γ. Βάρβογλης (ή Μπάρμπογλης) εμφανίζεται ως Αρχηγός των όπλων της επαρχίας Μαντινείας. Στους λόχους που συγκρότησε μνημονεύονται ότι συμμετείχαν από την Κανδήλα οι Στάθης Ρουμελιώτης, Δημήτρης Ηλιόπουλος (ΓΑΚ, Αριστεία, φ.18, λήψη 337 – Σιδηρούν Αριστείο), Παναγής Παπαβασιλόπουλος, Γιαννάκης Παναγιώτης, Φώτης Παπακωνσταντής, Θανάσης Γεωργάκη, Δημήτρης Οικονόμου, Παναγιώτης Τρέλης, Γεώργης Τρέλης, Κωνσταντής Κοτοπούλιας, Λουκάς Λιβαδίτης, Γιάννης του Βίκα, Γιάννης Προκόπη [Γ.Α.Κ, Αρχείο Υπουργείο Πολέμου, φάκελος 37, λήψη 252].

          Στο Αρχείο Αγωνιστών 1821 που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος και στα μητρώα αξιωματικών – υπαξιωματικών αναφέρονται ότι έλαβαν μέρος στον Αγώνα του 1821 από τη περιοχή της Κανδήλας οι:

-  Αγγελόπουλος ή Αγγελής Δημήτριος, στρατιώτης.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 λαμβάνοντας μέρος σε διάφορες μάχες και ιδιαίτερα στη μάχη της Γράνας στη Μαντίνεια, όπου λίγες ημέρες μετά υπέκυψε από τις κακουχίες του πολέμου. Πολέμησε υπό τις διαταγές των οπλαρχηγών της Αρκαδίας Κ. Αποστολόπουλου, Σαράντου Παπαγιαννόπουλου, Γ. Ρεβελιώτη, Φώτιου Χρυσανθόπουλου και Κωνσταντίνου Διαμαντόπουλου.

-  Αναγνωστόπουλος Γεώργιος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Ο οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Διαμαντόπουλος στα Απομνημονεύματά του αναφέρει ότι ήταν ένας εκ των τριών φροντιστών τροφίμων. Γράφει χαρακτηριστικά: «Εστείλαμε δια να λαμβάνουν το ψωμί των στρατιωτών από τον γενικόν φροντιστήν Γ. Αναγνωστόπουλον από την Καντύλα ο οποίος προτάθηκε στον Παλαμήδη με συστημένη επιστολή».

-  Αναγνωστόπουλος Σπυρίδων

Αιτήθηκε στις 4.5.1839 για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το ανάλογο Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 19, λήψη 272).

-  Δεληγιάννης Κωνσταντίνος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του. Υπηρέτησε ως αξιωματικός, επικεφαλής Κανδυλιωτών στρατιωτών υπό τις διαταγές των οπλαρχηγών Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά), Κανέλλου Δεληγιάννη, Ιωάννη Κολοκοτρώνη (Γενναίου) και Νικόλαου Μπούκουρα. Παρευρέθηκε σε διάφορες μάχες, στις πολιορκίες της Τριπολιτσάς, των Πατρών, εναντίον του Δράμαλη πασά στην Αργολίδα και τη Κόρινθο, καθώς και εναντίον του Ιμπραήμ πασά στα Τρίκορφα, τη Πολιανή, Αλωνίσταινα, Δαβιά.

-  Ζερβογιάννης Δημήτριος ,υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 υπό τις διαταγές των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Κανέλλου Δεληγιάννη και Αλέξη Νικολάου λαμβάνοντας μέρος στις πολιορκίες της Τριπολιτσάς και των Πατρών, στη μάχη στα Δερβενάκια εναντίον του Δράμαλη πασά, στη μάχη της Γράνας, στα Τρίκορφα, καθώς και στις συγκρούσεις που σημειώθηκαν εναντίον των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ πασά.

 

-  Ζερβογιάννης Αντώνιος, στρατιώτης.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του και έλαβε μέρος στις μάχες στο Λεβίδι, στη Γράνα, στις πολιορκίες Τριπολιτσάς και Πατρών, εναντίον του Δράμαλη στα Δερβενάκια, τον Άγιο Σώστη, το Στεφάνι, το Άργος και τον Άγιο Βασίλειο, καθώς και εναντίον του Ιμπραήμ. Πολέμησε υπό τις διαταγές των Φώτιου Χρυσανθόπουλου, Κ. Δημητρακόπουλου, Γ. Ρεβελιώτη, Κωνσταντίνου Διαμαντόπουλου, Γεωργίτσα Ηλιόπουλου και Γιώργη Σεχιώτη.

Αιτήθηκε τον Ιανουάριο του έτους 1840 για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το Σιδηρούν Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 56, λήψη 390).

-  Ιωάννου ή Λαρδίκος Δημήτριος, υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 λαμβάνοντας μέρος σε διάφορες μάχες. Σε μία από αυτές τραυματίσθηκε με αποτέλεσμα να χάσει την μικρή περιουσία που είχε.

-  Ιωάννου Ευστάθιος

Έλαβε για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το Σιδηρούν Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 18, λήψη 337).

-  Ιωάννου Σταμάτης, υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 υπό τις διαταγές των οπλαρχηγών Πέτρου Μαυρομιχάλη, Παν. Γιατράκο, Χατζή Χρήστο, Νικήτα Σταματελλόπουλο (Νικηταρά), Γενναίο Κολοκοτρώνη, Δημήτρη Πλαπούτα, λαμβάνοντας μέρος ως μπουλουκτζής δηλαδή ως επικεφαλής 50 ανδρών κατά τις πολιορκίες Τριπολιτσάς, Πατρών, Ναυπλίου, Ακροκορίνθου και στις μάχες εναντίον του Δράμαλη πασά στα Δερβενάκια και το Άργος μέχρι την καταστροφή του, καθώς και εναντίον του Ιμπραήμ πασά στις πολιορκίες των Μεσσηνιακών φρουρίων και στις μάχες που δόθηκαν σε Αβαρίνους, Δυρράχι, Μεϊμέταγα, Πολιανή, Αλμυρό, Τρίκορφα, Μονή των Βαρσών, Μονή Τζιπιανών κ.α, θέτοντας πολλές φορές σε κίνδυνο τη ζωή του. Πολέμησε έχοντας υπό τις οδηγίες του συγγενείς και άλλους Κανδηλαίους.

-  Κανδυλιώτης Στάθης

Αγωνιστής του 1821 που συμμετείχε στον Αγώνα σε όλη τη διάρκειά του. Οι πληροφορίες που υπάρχουν γι’ αυτόν είναι ελάχιστες. Στα αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας και συγκεκριμένα στα πρακτικά της συνεδρίασης του Βουλευτικού Σώματοις στις 2.4.1825 αναφέρεται ότι κατόπιν αίτησης του Γεωργίου Μπάρμπογλη προτάθηκε ο Στάθης Κανδυλιώτης για τον βαθμό του Ταξίαρχου. Έχει πάντως υποστηριχθεί ότι ίσως να ήταν πρόγονος της οικογένειας Αγριοστάθη.

-  Κουλάκης Γεώργιος, υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 προσφέροντας την προσωπική του περιουσία. Με αίτησή του προς την Επιτροπή Εκδουλεύσεων ζήτησε να λάβει κάποια χρηματική σύνταξη ή τη παραχώρηση γαιών. Τελικώς αναγνωρίστηκε ως υπαξιωματικός δευτέρας τάξεως.

-  Κούσουλας Ιωάννης, υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του και έλαβε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και των Πατρών, καθώς και στις μάχες στο Βαλτέτσι, Γράνα, Δολιανά, εναντίον του Δράμαλη πασά στα Δερβενάκια και εναντίον του Ιμπραήμ πασά στη Τραμπάλα, τα Τρίκορφα. Πολέμησε υπό τις διαταγές των οπλαρχηγών Κανέλλου Δεληγιάννη, Δημήτρη Πλαπούτα, Νικόλαου Μπούκουρα, Αποστόλη Κολοκοτρώνη κ.α. Αιτήθηκε στις 7.5.1839 και έλαβε για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το Σιδηρούν Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 19, λήψη 274). Στις 28.3.1845 του δόθηκε και το «Χαλκούν Αριστείο».

-  Μπίνιας ή Μπίσιας Νικόλαος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Μετά την απελευθέρωση αναγνωρίστηκε για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα ως υπαξιωματικός δεύτερης τάξεως.

-  Μπίσιας Αναγνώστης, στρατιώτης.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του. Πολέμησε υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Γεωργίου Κεφάλα. Παρευρέθηκε σε όλες τις μάχες.

- Μακαρούνης – Ρεβελιώτης Γεώργιος

Κανδυλιώτης οπλαρχηγός του 1821. Γεννήθηκε στην Κανδήλα το έτος 1803 και σε πολύ μικρή ηλικία μετανάστευσε με τους γονείς του στη Μαινεμένη στη Μικρά Ασία. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση το 1821 επέστρεψε στην Ελλάδα όπου πολέμησε στον Αγώνα σε όλη τη διάρκειά του υπό τις εντολές του καπετάνιου Κόλια Μπακόπουλου από το Δάρα. Αργότερα ως επικεφαλής στρατιωτών πήγε στη Ρούμελη, ενώ συμμετείχε και στην εκστρατεία του Ριχάρδου Τσώρτς. Επί Κυβερνήτου Ιωάννη Καποδίστρια συμμετείχε στις χιλιαρχίες υπό τις διαταγές του Διονύσιου Ευμορφόπουλου και του πρίγκηπα Δημήτριου Υψηλάντη. Πολέμησε εναντίον του Ιμπραήμ στους Αβαρίνους και στη μάχη της Τραμπάλας όπου και τραυματίστηκε.  Μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στα Τσιπιανά (σημερινή Νεστάνη) όπου νυμφεύθηκε τη Κανέλα Μαργιόλα – Ρεβελιώτη και υιοθετήθηκε από τους Ρεβελιωταίους. Έτσι μετονομάστηκε σε Ρεβελιώτης.

- Μητρόπουλος Γεώργιος 

Ήταν Κανδυλιώτης οπλαρχηγός του 1821. Η μοναδική αναφορά που υπάρχει γι’ αυτόν βρίσκεται στα Απομνημονεύματα του Φωτάκου, όπου ο Φωτάκος εξιστορεί για την εκστρατεία του Παπαφλέσα εναντίον του Ιμπραήμ πασά το έτος 1825 η οποία κατέληξε στη μάχη στο Μανιάκι και τον ηρωικό θάνατο του Παπαφλέσα. Σε αυτούς που ακολούθησαν τον αρχιμανδρίτη ο Φωτάκος αναφέρει χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων «Είχε δε προς τούτοις και τον Γεώργιον Μητρόπουλον από Κανδύλαν με 30 Κανδυλιώτας». Είναι πιθανόν οι δύο αναφερόμενοι Κανδυλιώτες οπλαρχηγοί Γεώργιος Μητρόπουλος και Γεώργιος Μακαρούνης να αφορούν το ίδιο πρόσωπο.

-  Παναγιωτόπουλος ή Δάλκος Ιωάννης, υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του και έλαβε μέρος ως επικεφαλής στρατιωτών στις πολιορκίες της Τριπολιτσάς και των Πατρών, καθώς και στις μάχες στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, τα Δολιανά, Δερβενάκια, Σούλι, Τραμπάλα, Τρίκορφα κ.α. υπό τις διαταγές των Δημητρίου Πλαπούτα, Κανέλλου Δεληγιάννη και Ιωάννη Κολοκοτρώνη (Γενναίου) όπου τραυματίστηκε πολλές φορές.

-  Παπαλεξόπουλος Α. Ιωάννης

Ήταν αγωνιστής του 1821 με καταγωγή από την Κανδήλα. Ο Φωτάκος αναφέρει ότι τον Ιούνιο του 1825 στη μάχη της Αλωνίσταινας διακρίθηκε ο Ιωάννης Παπαλεξόπουλος. Αυτός παρευρέθηκε και σε πολλές άλλες μάχες υπό τις διαταγές του Ιωάννη Κολοκοτρώνη (Γενναίου).

-  Παπαλεξόπουλος Α. Ανδρέας

Ήταν αγωνιστής του 1821 με καταγωγή από την Κανδήλα. Αδελφός του προαναφερόμενου Ιωάννη. Σύμφωνα με την παράδοση, πολέμησε στο Χάνι της Γραβιάς στις 8.5.1821 στο πλευρό του Οδυσσέα Ανδρούτσου.

-  Παπα χρηστόπουλος Σπυρίδων, ιερεύς

 Υπήρξε υιός του προεστώτος και ιερέως Χρήστου Χρηστόπουλου. Έλαβε μέρος στον Αγώνα του 1821 υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Αποστόλη Κολοκοτρώνη συμμετέχοντας σε διάφορες μάχες όπως στο Λεβίδι, το Βαλτέτσι και τη πολιορκία της Τριπολιτσάς. Μετά την απελευθέρωση χειροτονήθηκε ιερέας εν έτει 1828  και με αίτησή του προς την Επιτροπή Εκδουλεύσεων αναγνωρίστηκε για τις υπηρεσίες του προς την Πατρίδα ως Αξιωματικός εβδόμης τάξεως.

-  Παπουτσής Βασίλειος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Καταγόταν από το χωριό της κοινότητας Κανδήλας Μπεντενάκι του Μουσάγα (σημερινό Διακόπι). Ο Φωτάκος αναφέρει γι’ αυτόν: «Εις της Κανδύλας το βουνόν ήταν η γενεά των Παπουτσήδων, της οποίας ο αρχηγός ήταν ο Βασίλειος Παπουτσής, έχων από την γενεάν του 10 στρατιώτες».

-  Παπουτσής Σωτήρης

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Καταγόταν από το χωριό της κοινότητας Κανδήλας Μπεντενάκι του Μουσάγα (σημερινό Διακόπι). Ο Φωτάκος αναφέρει γι’ αυτόν ότι μαζί με άλλους Αγωνιστές: «εκλείσθησαν ο Σωτήρης Παπουτσής από το χωρίον Μπεντενάκι του Μουσάγα στα σπίτια των Δημητρακαίων κατά τη μάχη του Λεβιδίου της 14 Απρίλη 1821».

-  Παπουτσής Γεώργιος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Καταγόταν από το χωριό της κοινότητας Κανδήλας Μπεντενάκι του Μουσάγα (σημερινό Διακόπι). Πολέμησε στο πλευρό του Βασίλειου Παπουτσή.

-  Πλατόπουλος Κωνσταντίνος (ή Πλατύς), υπαξιωματικός β΄ τάξεως.

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821 σε όλη τη διάρκειά του και έλαβε μέρος στις μάχες Βαλτετσίου, Δολιανών και Τρικόρφων, στις πολιορκίες της Τριπολιτσάς, της Πάτρας, του Ναυπλίου και της Ακροκορίνθου, στις επιχειρήσεις εναντίον του Δράμαλη πασά στο Άργος και τα Δερβενάκια, εναντίον του Ιμπραήμ στο Νιόκαστρο, Ναβαρίνους, Δυρράχι, Πολιανή, Αλμυρό, Δαβιές Μεϊμέταγα κ.α. Πολέμησε υπό τις διαταγές των Νικηταρά, Κανέλλου Δεληγιάννη, Χατζηχρήστου Βούλγαρη, Αποστόλη Κολοκοτρώνη και Παναγιώτη Γιατράκου ως υπαξιωματικός (μπουλουκσής). Στις 20.12.1843 τιμήθηκε με το Σιδηρούν αριστείο και στις 1.6.1846 με το Χαλκούν αριστείο.

-  Προφαντόπουλος Γιώργος

Αιτήθηκε στις 4.5.1839 για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το ανάλογο Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 19, λήψη 275).

-  Σουλελές Κωνσταντής

Αιτήθηκε στις 4.5.1839 για τις στρατιωτικές εκδουλεύσεις του προς την Πατρίδα το ανάλογο Αριστείο (ΓΑΚ, Αριστεία, φ. 19, λήψη 273).

-  Σπυρόπουλος ή Τραχανάς Διονύσιος (αρχιμανδρίτης)

Συγκαταλέγεται ως ένας εκ των μοναχών της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κανδήλας. Το έτος 1822 ο Μινίστρος της Θρησκείας επίσκοπος Ανδρούσης Ιωσήφ Καρώνης τον τοποθέτησε επίσημο ιεροκήρυκα Μεσσηνίας.

- Φωτομάρας Αθανάσιος

Συμμετείχε στον Αγώνα του 1821. Καταγόταν από το χωριό της κοινότητας Κανδήλας Μπεντενάκι του Μουσάγα (σημερινό Διακόπι). Μνημονεύεται σε ονομαστικό κατάλογο Αγωνιστών των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

 - Χρηστόπουλος Χρήστος, ιερεύς

 Ήταν προεστώς και ιερέας. Τα έγγραφα που βεβαίωναν τη συμμετοχή και δράση του στον Αγώνα του 1821 χάθηκαν. Οι μοναδικές πληροφορίες γι’ αυτόν προέρχονται από την αίτηση του υιού του Χρηστόπουλου Σπυρίδωνα.

            Η Μάχη της Κανδήλας

Στις 19.7.1826 έγινε μία από τις σημαντικότερες μάχες εναντίον του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου και των στρατευμάτων του που έμεινε γνωστή ως «η μάχη της Κανδήλας». Εκείνη τη περίοδο ο Ιμπραήμ είχε καταλάβει την Τριπολιτσά και παρέμενε εκεί. Χώρισε το στράτευμά του σε τρία τμήματα. Το ένα από αυτά κατευθύνθηκε προς την Κανδήλα «προς λαφυραγωγία και καρπολογία». Από την πλευρά των Ελλήνων, κατείχε τότε το Διάσελο της Κανδήλας ο Κορίνθιος οπλαρχηγός Παναγιώτης Νοταράς ο οποίος είχε οχυρωθεί εκεί. Τον Ιούλιο του έτους 1826 τα τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα κινήθηκαν εναντίον της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τις πρώτες συμπλοκές να σημειώνονται εκεί. Στη συνέχεια οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν προς το Διάσελο όπου βρισκόταν οχυρωμένος ο οπλαρχηγός Παναγιώτης Νοταράς  με Κορίνθιους Αγωνιστές. Στην περίφημη μάχη που ακολούθησε, αποκρούστηκαν 2000 Τουρκοαιγύπτιοι, εκ των οποίων 35 φονεύθηκαν και πολλοί τραυματίσθηκαν. Οι Οθωμανοί υποχώρησαν, ενώ ο Νοταράς παρέμεινε στο σημείο μέχρι τέλη Ιουλίου του έτους 1826.

Η ιστορική και παλαιότατη Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κανδήλας. Η παρουσία και η δράση του ηγουμένου Καλλινίκου.

Η Μονή είναι αφιερωμένη στη Κοιμήση της Θεοτόκου. Αρχικά ήταν σταυροπηγιακή και υπαγόταν απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Βρίσκεται κτισμένη σε υψόμετρο άνω των 900 μέτρων εντός σπηλαίου πάνω στη βραχώδη δυτική πλαγιά του όρους Κρουσταλλιές (Τρύπες ή Μοναστήρι). Έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 100 μ γύρω του. Πρόκειται για ένα σημαντικό κτηριακό συγκρότημα με κελιά, ξενώνα και αποθήκες. Το καθολικό του ανήκει στον τύπο του μονόχωρου ναού με τοιχογραφίες του 18^ου αιώνα και φορητές εικόνες του 19^ου αιώνα στο εσωτερικό του. Σύμφωνα με επιγραφή που σώζεται στη μετώπη μικρής θύρας στην αρχική είσοδο αναγράφεται η ημερομηνία 956. Στη μονή υπάρχει η θαυματουργός εικόνα της Θεοτόκου, έργο του ευαγγελιστή Λουκά.

Το έτος 1770 κατά τις επιχειρήσεις των Ορλωφικών το μοναστήρι πυρπολήθηκε. Ζητήθηκε τότε η συνδρομή από τους χριστιανούς προς αποκατάσταση των ζημιών μετά από άδεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σύμφωνα με το συστατικό γράμμα του Γρηγορίου Ε΄ τον Σεπτέμβριο του έτους 1820. Το έτος 1821 η Μονή ανέκτησε τη κτηματική περιουσία της η οποία είχε αρπαχθεί από τον Οθωμανό Μουσταφά Αρναούτογλου. Κατά την Εθνική Επανάσταση του 1821 το μοναστήρι μετατράπηκε σε επαναστατικό κέντρο αφού η φυσική οχυρή θέση που βρισκόταν κτισμένο το καθιστούσε ένα απόρθητο φρούριο. Διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στον Αγώνα, αφού λειτούργησε ως καταφύγιο γυναικόπαιδων, αποθήκη πολεμοφοδίων και εργαστήριο παρασκευής τους και νοσοκομείο των τραυματισμένων αγωνιστών του 1821. Συνολικά, σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα η Μονή της Κανδήλας πρόσφερε μεταξύ άλλων 10 χιλιάδες οκάδες αλεύρι, 5 χιλιάδες σιτάρι και 100 αιγοπρόβατα. Σε κάθε περίπτωση η Ιερά Μονή Κανδήλας ήταν ένα από τα τέσσερα μεγάλα και σπουδαία μοναστήρια τα οποία έπαιξαν κομβικό ρόλο στην πρόοδο και την εξέλιξη της Μεγάλης Εξέγερσης του Γένους το έτος 1821. Τα υπόλοιπα τρία ήταν το Μεγάλο Σπήλαιο, η Παναγία του Βράχου Νεμέας και ο Άγιος Γεώργιος Φενεού.

Ο ιερομόναχος Καλλίνικος Μιχαλιάδης ή Γεωργίου ήταν ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κανδήλας τις παραμονές της Μεγάλης Επαναστάσεως του 1821. Αναφέρεται ως αρχηγός των όπλων της περιοχής της Κανδήλας. Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας στην οποία είχε κατηχηθεί από τον Οικονόμο Παπαναστάση του Λεβιδίου. Ο Καλλίνικος έχτισε στις 8.6.1821 στο Μοναστήρι το Μπούρτζι που λειτούργησε ως προμαχώνας και είχε χωρητικότητα 150 – 200 στρατιωτών. Το έτος 1827 επισκευάστηκε εκ νέου υπό το φόβο των επιδρομών των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ πασά.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο ίδιος ο ηγούμενος διατηρούσε στενές επαφές με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, όπως προκύπτει και από τη σωζόμενη αλληλογραφία, καθώς και άριστη επαφή και επικοινωνία με τα προαναφερόμενα μοναστήρια της Κορινθίας, διότι ως προς την καταγωγή του ήταν Κορίνθιος αφού καταγόταν από το χωριό Μοσιά του Φενεού. Έτσι εξηγείται και το γεγονός της παρουσίας των Ιωάννη και Παναγιώτη Νοταρά στη περιοχή. Πολέμησε σε πολλές μάχες όπως στο Λεβίδι, τη Γράνα, το Βαλτέτσι, στη πολιορκία της Τριπολιτσάς, εναντίον του Δράμαλη πασά στα Δερβενάκια. Μετά την απελευθέρωση ο Καλλίνικος αναγνωρίστηκε ως Αξιωματικός εβδόμης τάξεως.

Άλλοι μοναχοί που μνημονεύονται στο δυναμικό του μοναστηριού με βάση τη διατηρούμενη εντοιχιζόμενη επιγραφή στο εσωτερικό της μονής για το χρονικό διάστημα 1784–1936   ήταν οι Παίσιος Δομετανιός, Καλλίνικος μοναχός [2], Χρύσανθος, Δανιήλ, Γρηγόριος [2], Γεράσιμος [2], Κάλλιστος [2], Καλλίστρατος, Συμεών, Ανανίας ιερομόναχος, Διονύσιος, Χριστόφορος, Βενέδικτος, Ιωσήφ Ιωαννίκου, Δοσίθεος, Γεράσιμος Αζαρίας, Νικόδημος, Ιάκωβος, Ναζαρίας, Αγάπιος, Θεόκλητος Δαμασκηνός, Αβέρικος – Γεράσιμος (Γρηγόριος Βιδάλης), Ιωαννίκιος ιερομόναχος.

Βιβλιογραφία – πηγές

-        Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας περ. 1821-1831, βιβλιοθήκη Βουλής των Ελλήνων, http://paligenesia.parliament.gr

-        Βαγενά Κ. Θάνου, Ιστορικά της Κανδύλας, τόμος Α΄, έκδοση Συλλόγου των εν Αθήναις και απανταχού Κανδυλιωτών «Η Πρόοδος», Αθήνα, 1986, σσ 145 – 186.

-        Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Μοναστηριακών, φ. 315 και φ. 328.

-        Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Υπουργείου Πολέμου, φ. 37, λήψη 252 – 4.11.1824.

-        Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία, Αριστεία, φ. 18 (λήψη 337), φ.19 (λήψεις 261–265–272–273–274–275), φ. 56 (λήψη 390).

-        Γριτσόπουλος Τάσος, Η εν Μαντινεία Μονή Κανδήλας κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν του 1821, ΔΙΕΕ 11, 1956.

-        Δάλκος Ι. Κ., Η ιερά Μονή Κανδήλας Μαντινείας, Αθήναι, 1975.

-        Διαμαντόπουλος Κωνσταντίνος, Απομνημονεύματα ή Αληθή ιστορικά γεγονότα του 1821 μη αναφερόμενα εν ταις ελληνικαίς ιστορίαις, Τρίπολη, τυπογραφείον Ι. Ν. Πρωτοπούλου, 1883, ψηφιακή βιβλιοθήκη «Ανέμη» Πανεπιστημίου Κρήτης.

-        Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (Ε.Β.Ε), τμήμα χειρογράφων και ομοιοτύπων, Αρχείο Αγωνιστών 1821 και Μητρώα Αξιωματικών – Υπαξιωματικών.

-        Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αριθ. 602, τεύχος Β΄, 12.8.1993.

-        Χρυσανθόπουλος Φώτιος ή Φωτάκος, Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών και των έξωθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων, κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των , εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις, Μάϊος 2003.

-        Χρυσανθόπουλος Φώτιος ή Φωτάκος, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως (1821–1828), τόμος τρίτος, εκδόσεις Πελεκάνος, 2011.

 

 

                                                                   Ο συγγράψας                                                     

                                                       Κωνσταντίνος Σχοινοχωρίτης

 

                                                               *Ιστορικός – συγγραφέας

 

[Ζευγολατιό Κορινθίας, τηλ. 6945 83 20 94]

 

Email. kostassxoinos@yahoo.com]

 

*Η μελέτη αυτή έχει δημοσιευθεί στην τριμηνιαία περιοδική έκδοση "Τα Κανδυλιώτικα" του Συλλόγου "Η ΠΡΟΟΔΟΣ" των εν Αθήναις και απανταχού Κανδυλιωτών Αρκαδίας, φύλλο 116, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2022.