ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ (ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ) ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ
[1778 – 1821]
Ο Ήρωας του Λεβιδίου
Εις μνήμην των προγόνων μου Παναγιώτη Στριφτόμπολα και Βασιλικής Λαγού, και των τέκνων αυτών Κωνσταντίνου Στριφτόμπολα (παρατσ. παπής), Αθανασίου Στριφτόμπολα (παρατσ. Εξηνταμπάκης), Δημητρίου Στριφτόμπολα (παρατσ. Σούσος), Κωνσταντίνας Στριφτόμπολα (σύζυγος Δημητρίου Βαρδουνιώτη), Χρυσούλας Στριφτόμπολα (σύζυγος Παναγιώτη Χονδρού) και Γεωργουλίτσας Στριφτόμπολα (σύζυγος Χρήστου Καρούντζου).
Αφιερώνεται σε όλους
τους Στριφτομπολαίους.
Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας γεννήθηκε το έτος 1778 στο χωριό Κέρτεζη των Καλαβρύτων. Ήταν υιός του Αργυρίου Στριφτόμπολα και εγγονός του Δημητρίου Στριφτόμπολα η σύζυγος του οποίου ήταν αδελφή του Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη, πατέρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Επομένως, ο Αναγνώστης ήταν ανεψιός του Γέρου του Μωριά. Νυμφεύθηκε την Αγγελική και απέκτησε τον Γεώργιο, τη Βασιλική και την Αικατερίνη. Ο αδελφός του Αναγνώστη, ο Αναστάσιος, είχε υιούς τους Επαμεινώνδα, Περικλή, Αλέξιο και θυγατέρες τις Πραξιθέα, Ελένη και Ασπασία. Η οικογένεια των Στριφτομπολαίων προεπαναστατικά προκαλούσε το φόβο των Τούρκων εξαιτίας κυρίως της στρατιωτικής ισχύος που είχαν, γι’ αυτό και υπήρξαν πολλές φορές που οι Τούρκοι τους κυνήγησαν.
Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας υπήρξε εμβληματικό πρόσωπο της περιοχής των Καλαβρύτων και ένας από τους πιο ανδρείους οπλαρχηγούς του Μωριά. Από τα παιδικά του χρόνια ήταν ιδιαίτερα επιμελής ως μαθητής, γι’ αυτό και του δόθηκε από τους δασκάλους του το όνομα «Αναγνώστης». Αυτό δίνονταν συνήθως σε όσους ήξεραν γραφή και ανάγνωση. Επί τούτου αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ανδρέας Βορύλλας στο έργο του: «Κι έμαθε τα πρώτα γράμματα στο παλιό μικρό ελληνικό σχολείο της Κέρτεζης. Φαίνεται πώς ο μικρός Αναγνώστης θα πήγε σε ανώτερο σχολείο (λέγεται για τη Μεγάλη του Γένους Σχολή στη Πόλη…)». Τη χρονική περίοδο 1800 – 1805 εγκαταστάθηκε στη Τριπολιτσά και εργάστηκε ως δάσκαλος. Ήταν άσπονδος εχθρός των Τούρκων και διαρκώς φιλονικούσε μαζί τους. Ο Φωτάκος στους Βίους Πελοποννησίων γράφει: «Αλλά και διδάσκαλος ων ο Στριφτόμπολας, ήταν όμως στιβαρός και ζωηρός, εγνώριζε να πετά το μαχαίρι κάμποσον μακράν, και τούτο εδίδασκε στα παιδιά…».Το έτος 1805 σε μία προστριβή του με Τούρκο τον σκότωσε και έφυγε από την Τριπολιτσά. Αρχικά κατέφυγε ως κλέφτης στην ορεινή Λακωνία μαζί με τον πατέρα του Αργύρη και τον θείο του Θεοδ. Κολοκοτρώνη. Από εκεί έφυγε και έφθασε στη Ζάκυνθο, όπου κατατάχθηκε στον Αγγλικό στρατό και διακρίθηκε στη συνέχεια σε διάφορες μάχες που δόθηκαν στο Ιόνιο κατά των γαλλορώσων.
Το έτος 1814 επέστρεψε στα Καλάβρυτα. Το έτος 1817 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον συντοπίτη του Σωτήρη Χαραλάμπη. Ήταν παρών στη δοξολογία και την ορκωμοσία των αγωνιστών στην Αγία Λαύρα την 17.3.1821. Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση στις 25 Μαρτίου 1821, εξεγέρθηκε επικεφαλής ξεχωριστού στρατιωτικού σώματος 400 ανδρών που ήταν πλήρως οργανωμένο και επαρκώς εφοδιασμένο με τρόφιμα και πολεμοφόδια. Υπό τις διαταγές του ως μπουλουξήδες ακολουθούσαν οι καπετάνιοι Σπυρίδων Κουκουνάρας, Αναγνώστης Κορδής (ο σημαιοφόρος του), Α. Πάτσιος, Γαλάνης, Χριστόδουλος και Ιωάννης Γκερπεσιώτης, Γεώργιος Πατσιαβάς, Μήτρος Μαντάς, Παναγιώτης και Ζαφείριος Νταβλαίοι, Δημήτριος Μπαναβάς, Κυριαζής Καπελήσιος, Παναγιώτης Κόσκορης και Παναγιώτης Καραντζάς.
Στο έργο ανωνύμου «Κ.Α., Απαντήσεις και παρατηρήσεις εις το ανωνύμως εκδοθέν αχρονολόγητον φυλλάδιον επωνομαζόμενον, ιστορικαί αλήθειαι ή η Πετιμεζαϊκή οικογένεια, Ναύπλιο, εκ της τυπογραφίας Κ. Ιωαννίδου, 1850, σελ. 7» πληροφορούμαστε χαρακτηριστικά ότι: «Στρατιωτικοί δε αρχηγοί … επί της ενάρξεως της επαναστάσεώς μας, εν Αγία Λαύρα και εν Καλαβρύτοις, ήτον πρώτος ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας … Είχε δεκαπέντε περίπου μπουλουξίδες … τον ανδρείον Αναγνώστην Κορδή εκ του τμήματος των Χασίων, Σημαιοφόρον, όστις εβάσταξε την πρώτην Σημαίαν της παλιγγενεσίας, όταν εψάλη ικετήριος δοξολογία εις τον Ύψιστον υπέρ ευοδόσεως της Ελληνικής κατά των Τούρκων επιχειρήσεως την 17 Μαρτίου 1821 εν τω Ναώ της υπεραγίας Θεοτόκου, την οποίαν Σημαίαν σήμερον εικονίζουσιν εις τας χείρας του ιεράρχου Γερμανού Παλαιών Πατρών …».
Για τις εκδουλεύσεις και τις υπηρεσίες του στον Αγώνα του 1821 και την Ελευθερία της Πατρίδος προσυπογράφουν τα σχετικά πιστοποιητικά των 30.5.1827 και 10.11.1843 όλοι οι γνωστοί τότε στρατιωτικοί και πολιτικοί των χρόνων της Επαναστάσεως, όπως οι Θ. Κολοκοτρώνης, Π. Μαυρομιχάλης, Κ. Δεληγιάννης, Ι. Μακρυγιάννης, Ν. Σταματελλόπουλος (Νικηταράς), Ι. Κωλέττης, Δ. Πλαπούτας, Γ. Κουντουριώτης, Β. Πετμεζάς, Αλεξ. Μαυροκορδάτος, Κ. Μπότσαρης, Πανούτζος Νοταράς, Δ. Ευμορφόπουλος, Χρυσ. Σισσήνης, Ανδρ. Μεταξάς, Σ. Θεοχαρόπουλος, Ανδρ. Λόντος, Ι.Α. Ζαΐμης κ.α.
Η μάχη στο χωριό Λεβίδι [14 Απριλίου έτους 1821]
Μετά τη πολιορκία και άλωση των Καλαβρύτων (21–26.3.1821), ο Αναγνώστης ακολουθούμενος από τους οπλαρχηγούς Σωτήριο Χαραλάμπη, Βασίλειο και Νίκο Πετμεζαίους, Σ. Θεοχαρόπουλο και Ν. Σολιώτη εξεστράτευσαν στη Κόρινθο. Από εκεί ήρθαν στο χωριό Λεβίδι στις 13.4.1821 όπου συγκρότησαν στρατόπεδο, στα πλαίσια του γενικότερου σχεδιασμού του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη να περικυκλώσει την Τριπολιτσά αποκλείοντας αυτήν σταδιακά. Οι Τούρκοι της Τριπολιτσάς απέναντι σε αυτές τις επαναστατικές ενέργειες των Ελλήνων σχεδίαζαν να στείλουν τρείς φάλαγγες με διαφορετικές κατευθύνσεις, με στόχο να υποτάξουν ολόκληρη τη Πελοπόννησο και να συντρίψουν τους Έλληνες. Μία τέτοια ισχυρή τουρκική φάλαγγα 10.000 ανδρών εξήλθε της Τριπολιτσάς και στις 14.4.1821 έφθασε στο χωριό Κάψια. Εκεί διαχωρίσθηκε σε δύο τμήματα εκ των οποίων το ένα αριθμούσε 8.000 πεζικό με αποστολή να καταλάβει τον ορεινό δρόμο πάνω από το Λεβίδι, και το άλλο τμήμα με 2000 ιππείς έπρεπε να εισβάλλει στο κάτω μέρος του Λεβιδίου και να καταλάβει τη πεδιάδα του.
Όταν πληροφορήθηκαν οι Έλληνες εγκαίρως από τα καραούλια (σκοπιές) που είχαν στήσει, ότι οι Τούρκοι πλησίαζαν στο Λεβίδι, συσκέφθηκαν όλοι οι οπλαρχηγοί και αποφάσισαν ομόφωνα να κλεισθούν εντός των οχυροτέρων οικιών του χωριού και να αποκρούσουν τους Τούρκους. Στις οικίες αυτές άνοιξαν πολεμίστρες (μασγάλια), ταμπουρώθηκαν και ανέμεναν τον εχθρό. Όταν εμφανίστηκαν οι Τούρκοι, οι Έλληνες πανικοβλήθηκαν, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και τράπηκαν σε φυγή προς την κορυφή παρακείμενου όρους. Ο μόνος που έμεινε πίσω να πολεμήσει ήταν ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας. Μονάχος του έχοντας μαζί 48 παλλικάρια απέναντι σε 2.000 Τούρκους. Για να εμψυχώσει τους στρατιώτες του είπε τότε τα ακόλουθα λόγια: «Όστις εξ υμών είναι αληθής χριστιανός, αγαπά ντον θεόν και θέλει να ίδη εαυτόν και την πατρίδα ελευθέραν και δεν φείδεται της ζωής του, ας μείνη μετ’ εμού κατά των εχθρών. Ο θάνατος δι’ ημάς σήμερον αδελφοί θα είναι η Ζωή και η Ελευθερία της Πατρίδος. Θα είναι η ύπαρξις της Πίστεως και της Ορθοδοξίας, θα είναι τέλος πάντων η δόξα και το καύχημα εις τας επερχομένας γενεάς! Δι’ εμέ αδελφοί, προτιμώτερος, μυριάκις προτιμώτερος είναι ο θάνατος, πολεμών τους εχθρούς της Πατρίδος! Παρά η ζωή, φεύγων εις τα όρη ατίμως!».
Στη συνέχεια ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας και οι 48 στρατιώτες του οχυρώθηκαν σε τρείς οικίες στην άκρη του χωριού Λεβίδι. Στη μάχη που σημειώθηκε, πολέμησαν από το πρωί μέχρι τα ξημερώματα, φονεύοντας περισσότερους από 300 Τούρκους. Οι Τούρκοι έκαναν γενική έφοδο και ανάγκασαν τους Έλληνες να βγουν από τις οικίες. Πραγματική μάχη σώμα με σώμα δόθηκε έξω από το σπίτι που βρισκόταν ο Στριφτόμπολας. Εμφανίστηκε τότε ο οπλαρχηγός Ασημάκης Σκαλτσάς με μερικούς στρατιώτες και οι Τούρκοι θεώρησαν ότι καταφθάνουν ενισχύσεις στους Έλληνες. Οι αμυνόμενοι Έλληνες αναθάρρησαν και άρχισαν να καταδιώκουν τους Τούρκους με τα σπαθιά στα χέρια. Ένα βόλι εχθρικό εκείνη τη στιγμή βρήκε στο λαιμό τον Αναγνώστη Στριφτόμπολα. Οι σύντροφοι που ήταν δίπλα του απέκρυψαν το θάνατό του για να μη κλονιστεί το ηθικό των Ελλήνων. Οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή και επέστρεψαν ταπεινωμένοι στη Τριπολιτσά.
Η μάχη στο Λεβίδι υπήρξε η πρώτη νικητήριος μάχη της Ελληνικής Επαναστάσεως και μία από τις σημαντικότερες. Η σημασία της νίκης των Ελλήνων ήταν μεγάλη, αφού αναπτέρωσε το ηθικό τους και άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. Επιπλέον έδειξε ότι ο Οθωμανός δυνάστης δεν ήταν αήττητος και ότι οι Έλληνες εάν είχαν πίστη και καρδιά θα μπορούσαν να αποτινάξουν το ζυγό του και να κερδίσουν την πολυπόθητη ελευθερία. Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας κράτησε θερμοπύλες εκεί στο Λεβίδι. Μόνος απέναντι σε πολλούς. Ως άλλος Λεωνίδας. Προτίμησε τον ένδοξο θάνατο και την υστεροφημία παρά να το βάλει στα πόδια. Κέρδισε με τη φιλοπατρία του, τον αγώνα και τη θυσία του να μπει στο Πάνθεο των Ηρώων του 1821.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- - Βορύλλας Χ. Ανδρέας, Κέρτεζη: η ιστορική της πορεία, εκδόσεις Παρασκήνιο, 2014, σσ 68 – 69.
- - Διαδικτυακός ιστότοπος www.kalavrita.gr, αξιοθέατα: πύργος Αναγνώστη Στριφτόμπολα.
- - Διαμαντόπουλος Κ. Νικ., Η Παιδεία στην επαρχία Καλαβρύτων επί Τουρκοκρατίας και σήμερα, επετηρίς των Καλαβρύτων 1969, ετήσια περιοδική έκδοσις της «Παγκαλαβρυτινής Ενώσεως», επιμελητής εκδόσεως Νίκος Α. Στασινόπουλος, Αθήναι, τεύχος πρώτον, 1969, σσ 42 – 43.
- - Ελληνική Βικιπαίδεια, http://el.wikipedia.org, λήμμα «Αναγνώστης Στριφτόμπολας».
- - Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 55, σελ. 314, Αθήνα, 1993, λήμμα «Στριφτόμπολας Αναγνώστης ή Δημήτριος».
- - Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμος 17, σελ. 318, λήμμα «Στριφτόμπολας».
- - Ιατρίδης Πέτρος Ευστρατίου, Η πρώτη νικητήριος μάχη της ελληνικής επαναστάσεως ή ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας: ποίημα, εκδοθέν δαπάνη Γεωργίου Α. Στριφτόμπολα, εκ του τυπογραφείου Α. Σ. Αγαπητού, Πάτραι, 1860.
- - Κ.Α., Απαντήσεις και παρατηρήσεις εις το ανωνύμως εκδοθέν αχρονολόγητον φυλλάδιον επωνομαζόμενον, ιστορικαί αλήθειαι ή η Πετιμεζαϊκή οικογένεια, Ναύπλιο, εκ της τυπογραφίας Κ. Ιωαννίδου, 1850, ψηφιακή βιβλιοθήκη «Ανέμη» Πανεπιστημίου Κρήτης.
- - Σταυρίδης Χρ. Φώτιος, 1821: Η Απάντηση στην «τηλεόραση», Από τον Ρήγα Φεραίο Βελεστινλή έως την πτώση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), πρώτος τόμος, εκδόσεις Πελασγός, Δεκέμβριος 2015.
- - Χρυσανθόπουλος Φώτιος (Φωτάκος), Βίοι Πελοποννήσιων Ανδρών και των έξωθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως, Αθήνα, 1888, ψηφιακή βιβλιοθήκη «Ανέμη» Πανεπιστημίου Κρήτης.
Συγγραφή - επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Σ. Σχοινοχωρίτης
* Ιστορικός - συγγραφέας
email. kostassxoinos@yahoo.com
