ΣΚΟΠΙΑ : H χρήση του ονόματος "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ"

 Ιστορική αναδρομή με στοιχεία ντοκουμέντα

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει προστεθεί στην ατζέντα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής το λεγόμενο ζήτημα περί της ονομασίας του γειτονικού κρατιδίου των Σκοπίων. Πολλά έχουν γραφεί και συζητηθεί για το θέμα αυτό. Σήμερα όμως λόγω της αποτυχίας της εθνικής μας εξωτερικής πολιτικής το 95% των χωρών παγκοσμίως αποκαλούν τα Σκόπια ως Μακεδονία.

Ιστορική αναδρομή

Μέχρι τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή των Σκοπίων υπάγονταν στο Σερβικό κράτος και ονομαζόταν Παλαιά Σερβία, Νότια Σερβία ή Vardaska Banovina (Επαρχία του Βαρδάρη). Την 29^η Νοεμβρίου του έτους 1943 στη σύνοδο που έγινε στην πόλη Jajce  της Βοσνίας, το Αντιφασιστικό Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας (στρατάρχης Τίτο –Παρτιζάνοι) αποφάσισε την ομοσπονδιοποίηση της χώρας.

Διαχωρίστηκε από την Σερβία η περιοχή που μέχρι τότε ονομάζονταν Vardaska Banovina (Επαρχία του Βαρδάρη) και μετατράπηκε σε μία από τις ομοσπονδίες της μεγάλης Γιουγκοσλαβίας. Το όνομα «Vardaska Banovina» άλλαξε αρχικά σε «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας» και εν συνεχεία σε «Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Εκτός της μετονομασίας, ο στρατάρχης Τίτο καλλιέργησε παράλληλα και προώθησε την ιδέα ενός χωριστού διακριτού «μακεδονικού έθνους». Σκόπευε έτσι μελλοντικά να εγείρει εδαφικές αξιώσεις και διεκδικήσεις της Γιουγκοσλαβίας  στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, εξασφαλίζοντας διέξοδο στο Αιγαίο. Άλλωστε από το έτος 1944 είχε αναγγείλει δημόσια ότι στόχος του ήταν να επανενώσει «όλα τα τμήματα της Μακεδονίας που διασπάστηκαν τα έτη 1912 και 1913 από τους βαλκάνιους ιμπεριαλιστές».

Απέναντι σε αυτές τις ψυχροπολεμικές και αλυτρωτικές διεργασίες, τον Δεκέμβριο του έτους 1944 ο αμερικανός υπουργός εξωτερικών Stettinius έγραφε σε τηλεγράφημά του μεταξύ άλλων ότι: «Η (αμερικανική) Κυβέρνηση θεωρεί ότι αναφορές του τύπου μακεδονικό “έθνος”, μακεδονική “Μητέρα Πατρίδα” ή μακεδονική “εθνική συνείδηση” αποτελούν αδικαιολόγητη δημαγωγία που δεν αντικατοπτρίζει καμία πολιτική πραγματικότητα και βλέπει σε αυτές την αναγέννηση ενός πιθανού μανδύα που θα υποκρύπτει επιθετικές βλέψεις εναντίον της Ελλάδας».

Επομένως, μέχρι το έτος 1944 η επίσημη ονομασία των Σκοπίων ήταν «Vardaska Banovina». Από το έτος 1944 και μετά άλλαξε σε «Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας», την οποία και διατήρησε για μισό περίπου αιώνα μέχρι το έτος 1991.

Την 7^η Σεπτεμβρίου του έτους 1991 προέκυψε το ζήτημα του ονόματος, όταν η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας αποσχίστηκε από την τότε ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και αυτοανακήρυξε με δημοψήφισμα την ανεξαρτησία της υπό το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Την 16^η Δεκεμβρίου του έτους 1991 το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών της Ευρώπης ψήφισε ομόφωνα ότι δεν θα αναγνωρίσουν όνομα για τη Νοτιοσλαβία (Σκόπια) που μπορεί να έχει «εδαφικές αξιώσεις στο μέλλον».

Το ίδιο έτος πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Έλληνα υπουργού εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά με τον Πρόεδρο της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στο Βελιγράδι. Αργότερα έγινε γνωστό ότι ο Μιλόσεβιτς πρότεινε κοινά σύνορα Σερβίας – Ελλάδας και ουσιαστικά την διχοτόμηση των Σκοπίων. Πρόταση που ο Σαμαράς απέρριψε.

Την 3^η Δεκεμβρίου του έτους 1991 ο Πρόεδρος Κίρο Γκλιγκόροφ ζήτησε την αναγνώριση της χώρας του από την διεθνή κοινότητα ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας» με επιστολή του προς τους ηγέτες όλων των κρατών. Μετά από αυτή την κίνηση, συνεδρίασε το υπουργικό συμβούλιο υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και κατέληξε στους εξής τρείς όρους για την αναγνώριση της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» από την Ελλάδα:

(α). Να αλλάξει η ονομασία Μακεδονία.

(β). Να αναγνωρίσει ότι δεν έχει εδαφικές βλέψεις κατά της Ελλάδας

(γ). Να αναγνωρίσει ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει «μακεδονική μειονότητα».

            Στις αρχές του έτους 1992 για το θέμα των Σκοπίων έγινε και σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή, κατά την οποία συμφώνησαν για κοινή γραμμή πλεύσης σε μία ονομασία που δεν θα περιείχε τη λέξη Μακεδονία ή παράγωγα αυτής.

            Την 2^α Φεβρουαρίου του έτους 1992 οι Υπουργοί των Εξωτερικών της ΕΟΚ ανέθεσαν στον Υπουργό Εξωτερικών της Πορτογαλίας Joao de Deus Pinheiro να προτείνει λύση για το αίτημα της αναγνώρισης της Νοτιοσλαβίας. Η πρόταση Πινέϊρο περιλάμβανε το όνομα «Nova Macedonia» (Νέα Μακεδονία). Την 13^η Απριλίου του έτους 1992 έγινε νέο συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών όπου απέρριψαν το πακέτο Πινέϊρο με το προτεινόμενο όνομα. Επαναδιατυπώθηκε η πάγια μέχρι τότε θέση ότι η Ελλάδα θα αναγνώριζε το ανεξάρτητο κράτος των Σκοπίων με μια ονομασία που δεν θα περιλάμβανε τη λέξη Μακεδονία ή παράγωγά της.

            Την 3^η Ιουνίου του έτους 1992 ο πρώτος πρόεδρος των Σκοπίων Κίρο Γκλιγκόροφ, ερωτηθείς εάν θεωρεί το λαό του απόγονο του Μ. Αλεξάνδρου , έκανε την ακόλουθη ιστορική δήλωση: «Εμείς είμαστε Σλάβοι, δεν έχουμε καμία σύνδεση με τον Μέγα Αλέξανδρο. Ήλθαμε στην περιοχή τον 6^ο μ.Χ. αιώνα». Ο Γκλιγκόροφ προωθούσε τότε μια σύνθετη ονομασία τύπου «Σλαβική Μακεδονία» ή «Σλαβομακεδονία».

            Ένα χρόνο αργότερα, την 7^η Απριλίου του έτους 1993 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ψήφισε την αναγνώριση του νέου κράτους και φυσικά έτσι ψήφισε και η Ελλάδα. Η επίσημη ονομασία είναι FYROM (Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας).

            Το έτος 1995 η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ συνομολόγησαν μια ενδιάμεση συμφωνία. Από τότε όμως μέχρι σήμερα η ΠΓΔΜ την παραβιάζει συστηματικά με την εκδήλωση μεγαλοιδεατικών εδαφικών βλέψεων κατά της Ελλάδος. Την 3^η Απριλίου του έτους 2008 ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής έθεσε ΒΕΤΟ για την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ.

            Το έτος 2010 ο Έλληνας Πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου πρότεινε το όνομα Ανεξάρτητη ή Κυρίαρχη Δημοκρατία της Μακεδονίας (Άνω ή Βόρεια),η οποία είναι μια σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό. Το έτος 2012 η τότε Ελληνική Κυβέρνηση πρότεινε την υπογραφή με τα Σκόπια ενός μνημονίου κατανόησης, το οποίο θα έθετε το πλαίσιο και τις βασικές παραμέτρους για την οριστική επίλυση του ζητήματος της ονομασίας. Σύμφωνα με αυτό, οποιαδήποτε πρόταση οφείλει να εμπεριέχει έναν σαφή και οριστικό προσδιορισμό του ονόματος, που δεν θα αφήνει περιθώρια αμφιβολιών μεταξύ του εδάφους της ΠΓΔΜ και περιοχών γειτονικών χωρών. Το όνομα που θα συμφωνηθεί χρησιμοποιείται έναντι όλων (orga omnes) και για όλους τους σκοπούς.

            Συμπεράσματα – διαπιστώσεις

            Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τονισθεί ότι ο όρος «Μακεδονία» ως λέξη είναι ελληνικής προελεύσεως και ετυμολογήσεως. Ιστορικά, ο όρος «Μακεδονία» αναφέρεται στο Βασίλειο και τον Πολιτισμό των αρχαίων Μακεδόνων, που ανήκουν στο ελληνικό έθνος και αποτελούν αδιαμφισβήτητο κομμάτι της ελληνικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Γεωγραφικά, ο όρος «Μακεδονία» αναφέρεται σε μια ευρύτερη περιοχή την οποία μοιράζονται διάφορες Βαλκανικές χώρες, με το μεγαλύτερο μέρος να βρίσκεται στην Ελλάδα.

            Αυτός ο γεωγραφικός χώρος που ονομάζεται Μακεδονία μοιράστηκε μεταξύ των βαλκανικών κρατών μετά τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους,  με την Συνθήκη Ειρήνης του Βουκουρεστίου που υπογράφτηκε το έτος 1913 μεταξύ Ελλάδας, Ρουμανίας, Σερβίας, Μαυροβουνίου απο τη μια και της Βουλγαρίας από την άλλη. Ειδικότερα, η γεωγραφική Μακεδονία διαμοιράσθηκε ως εξής: η Ελλάδα πήρε το 51% , η Σερβία το 39%, η Βουλγαρία το 9,5% και ένα 0,5% πέρασε στην Αλβανία. Όλες οι μετέπειτα διακρατικές και διεθνείς συνθήκες δεν τροποποίησαν τα σύνορα αυτά που καθορίστηκαν από την Συνθήκη του Βουκουρεστίου.Τα τελευταία χρόνια όμως επιχειρείται ξεκάθαρα μια αναθεώρηση της Συνθήκης αυτής.

            Θα πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε ότι το ζήτημα της ονομασίας της FYROM είναι απλά η πρόφαση. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν τη σαθρότητα και γελοιότητα των επιχειρημάτων των Σκοπίων να ονομάζονται Μακεδονία και δεν αντιδρούν.Ίσα ίσα τα αποδέχονται γιατί με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούνται καλύτερα τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα και σχέδια στην ευρύτερη περιοχή. Η Τουρκία, πιστή στην εφαρμογή του δόγματος του νεοοθωμανισμού και έχοντας στρατηγικά αναβαθμισμένο ρόλο, υποστηρίζει φαινομενικά το «δίκαιο αίτημα των Σκοπίων». Από την άλλη οι Σκοπιανοί για να δημιουργήσουν ανάχωμα στην αλβανική επεκτατικότητα (βλέπε δημιουργία Μεγάλης Αλβανίας) και τη Βουλγαρία, πλαστογράφησαν,παραχάραξαν και αλλοίωσαν τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα συστηματικά και μεθοδικά με την τεχνητή εισαγωγή της έννοιας του «μακεδονικού έθνους».

            Προσωπικά θα έλεγα ότι είναι θέμα χρόνου η αλβανοποίηση των Σκοπίων. Ήδη το αλβανικό στοιχείο αποτελεί την πλειοψηφία (ποσοστό άνω του 40% επί του γενικού πληθυσμού) εμφανίζοντας σταθερά αυξητικές πληθυσμιακές τάσεις. Στον αντίποδα ο ρυθμός των Σλαβικών γεννήσεων καταγράφει μείωση. Να σημειωθεί ότι ο Αλί Αχμέτι, αρχηγός του μεγαλύτερου αλβανικού κόμματος, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ότι «σε 5–10 χρόνια οι Αλβανοί θα είναι πλειοψηφία και θα αλλάξουν τα δεδομένα».

Το Ζήτημα του ονόματος

            Η περιοχή των Σκοπίων είναι η νοτιότερη περιοχή της Γιουγκοσλαβίας, η οποία αναγνωρίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως χώρα με το όνομα Μακεδονία. Είναι η πρώτη φορά που στην παγκόσμια ιστορία γεννήθηκε μια νέα χώρα με την ονομασία «Μακεδονία» και δεν ήταν Ελληνική. Ταυτόχρονα η ελληνική περιοχή της Μακεδονίας είναι απλά μια διοικητική περιφέρεια, η οποία στο μέλλον πιθανόν να μπορεί να διεκδικηθεί από το νεοσύστατο κράτος της FYROM.

            Σε κάθε περίπτωση το κράτος των Σκοπίων μπορεί να επιλέξει ελεύθερα όποια ονομασία θέλει για αυτό. Είναι όμως άλλο πράγμα το όνομα και άλλο η αναγνώριση. Ιδιαίτερα διαφωτιστικά πάνω σε αυτό είναι και τα παραδείγματα των κρατών της Ταϊβάν και της Μεγάλης Βρετανίας. Η Ταϊβάν χρησιμοποιούσε το όνομα Λαϊκή Δημοκρατία της νοτίου Κίνας. Πολλές ήταν οι χώρες που έσπευσαν να την αναγνωρίσουν με αυτή την ονομασία, εκτός της Κίνας. Σήμερα λέγεται Ταϊβάν.

            Για την περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας ο Σαράντος Καργάκος στο έργο του «Η Ελληνικότητα της Μακεδονίας» γράφει ότι όταν η Μεγάλη Βρετανία έθεσε υποψηφιότητα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γαλλία προέβαλε ΒΕΤΟ με το επιχείρημα ότι η χρήση αυτού του ονόματος θα μπορούσε να δώσει λαβές για διεκδικήσεις επί της περιοχής της Γαλλικής Βρεττάνης. Τελικά η Αγγλία εισήλθε με την ονομασία «Ηνωμένο Βασιλείο».

Στη περίπτωσή μας οι Σκοπιανοί δεν είναι ομοεθνείς, έστω μακρινοί, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Αριστοτέλους. Επομένως, δεν τους τιμάει η απάρνηση της σλαβικής τους εθνικότητας και ταυτότητας και ο σφετερισμός του ελληνικού ονόματος Μακεδονία.

            Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Μακεδνοί ήταν δωρική φυλή. Το όνομα προέρχεται πιθανότατα από το επίθετο μακεδνός που σημαίνει ψηλός. Επιπλέον, το γενεαλογικό των Μακεδόνων Βασιλέων αποδείκνυε ότι ήταν Αργείοι και ειδικότερα Τημενίδες από το Άργος, απόγονοι δηλαδή του Ηρακλή.

            Θα κλείσω τον συλλογισμό μου με την ιστορική επιστολή του ακαδημαϊκού, αντιστασιακού και πρώην Υπουργού Παιδείας Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου (1913 – 2006), η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερινή την 10^η Νοεμβρίου του έτους 2015. Με αυτήν ζητούσε να μην συμπεριληφθεί με κανέναν τρόπο η λέξη Μακεδονία στην ονομασία των Σκοπίων, τονίζοντας πώς πρέπει να ονομασθούν «Δαρδανσλαβία».

            Πράγματι, η περιοχή των Σκοπίων είναι η νοτιότερη πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία, δηλαδή η Νοτιοσλαβία. Η ίδια περιοχή όμως στα αρχαία χρόνια ονομάζονταν Δαρδανία, πολύ πρίν εμφανιστούν οι Σλαβογενείς Σκοπιανοί. Οι Δαρδανοί ήταν ένα ελληνοπελασγικό φύλλο (βλέπε ελληνική μυθολογία). Επομένως, μία ορθή και ενδεδειγμένη ονομασία για το κράτος των Σκοπίων  εκτός από το ήδη χρησιμοποιηθέν Bardaska Banovina, είναι Δαρδανσλαβία που είναι ένα όνομα σύνθετο με γεωγραφικό προσδιορισμό.

[*].επιμέλεια - συγγραφή: Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος *Ιστορικός - συγγραφέας, Αρχειονόμος - Βιβλιοθηκονόμος, υποψήφιος διδάκτωρ  (επικοινωνία: email. korinthios13@yahoo.gr, τηλ. 6945832094)