ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ: Η διδασκαλία της στην εκπαίδευση και η χρησιμότητα - σπουδαιότητα αυτής

ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΓΩΓΗ

«Ολόκληρη η Ιστορία είναι ιστορία σκέψης»,  Ε. H. Carr (Άγγλος ιστορικός, 1892–1982)

«Καθήκει δέ μή τοις ακοαίς τέρπεσθαι κατά το παρόν τους αναγιγνώσκοντας, αλλά ταις ψυχαίς διορθούσθαι πρός τό μή πλεονάκις εν τοις αυτοίς διασφάλεσθαι», (μτφρ: Σκοπός – καθήκον της Ιστορίας δεν είναι να ευχαριστεί / ικανοποιεί τα αυτιά αυτών που την διαβάζουν, αλλά να τους βοηθά να διορθώνουν τον ψυχικό και πνευματικό τους κόσμο, ώστε να μην επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη).

                                 Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (Έλληνας ιστορικός, 203 π.Χ – 120 π.Χ)

ΘΕΜΑ: «Η διδασκαλία της ελληνικής μυθολογίας στην εκπαίδευση και η χρησιμότητα – σπουδαιότητα αυτής»

            Εισαγωγή

Όταν λέμε «Μυθολογία» εννοούμε γενικά το σύνολο εκείνο των μυθικών παραδόσεων που παρουσιάζει ένας λαός. Ο «μύθος» ουσιαστικά είναι μια σύντομη εξιστόρηση πραγματικών ιστορικών γεγονότων, δηλαδή ένα είδος αφήγησης. Για τους Έλληνες προγόνους μας των αρχαίων χρόνων ο «μύθος» ήταν «λόγος» ή «ιστορία», συνώνυμος των λέξεων «λόγος» και «έπος».

Ειδικότερα, ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς (περ. 484 π.Χ – 425 π.Χ / 410 π.Χ) χρησιμοποίησε τη λέξη «μύθος» με την έννοια της απίθανης ιστορίας (βλέπε B23,1 και Β45,1). Αργότερα, ο πατέρας της σύγχρονης ιστοριογραφίας Θουκυδίδης (περ. 460 π.Χ – περ. 399 π.Χ)  διαχώρισε την ιστορία του από το μυθώδες το οποίο είναι μια απλή αφήγηση ιστοριών. Από την άλλη πλευρά, οι Ρήτορες προσδιόριζαν τον μύθο ως «μια πλασματική ιστορία που επεξηγεί την αλήθεια».

Ο αρχαίος φιλόσοφος Πλάτωνας (427 π.Χ – 347 π.Χ) στο έργο του «Πολιτεία» (βλέπε 377c) προχωρά σε μία ουσιαστική διάκριση ως πρός τους μύθους, διαχωρίζοντάς τους σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία βρίσκονται οι μείζονες μύθοι οι οποίοι λέγονται από τους ποιητές, ενώ στη δεύτερη κατηγορία τοποθετούνται οι ελάσσονες μύθοι που λέγονται από τις μητέρες, τις γιαγιάδες και τις τροφούς.

Σε κάθε περίπτωση, ο «μύθος» είναι μια προφορική ιστορική αφήγηση που σχετίζεται με την προέλευση ή την δημιουργία φυσικών, υπερφυσικών ή πολιτιστικών φαινομένων. Ο «μύθος» πολύ απλά δεν είναι ένα παραμύθι. Αντίθετα, αποτελεί μια πραγματική ιστορία ή μια παράδοση, μια διήγηση πραγματικών ιστορικών γεγονότων, που ανήκουν στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Ειδικότερα, οι «μύθοι» που περιέχουν αλήθειες ιστορικές, είναι αλληγορικές διηγήσεις ή ιστορίες που αφορούν πρόσωπα, καταστάσεις και πράξεις και οι οποίες μεταβιβάζονταν από τη μία γενιά στην άλλη, δίχως όμως κανένας να γνωρίζει ποιός τις δημιούργησε.

Η ελληνική μυθολογία

Όταν λέμε «ελληνική μυθολογία» εννοούμε το σύνολο των ελληνικών μύθων, των οποίων η μελέτη τους μας βοηθά να κατανοήσουμε τον βαθύτερο συμβολισμό που αυτοί κρύβουν μέσα τους. Η ελληνική μυθολογία είναι ιστορία και μάλιστα η αρχαιότερη ιστορία των λαών της γης. Ειδικότερα, είναι η πραγματική και αληθινή προιστορία των Ελλήνων. Χαρακτηρίζεται και ως η ραχοκοκκαλιά της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας, ενώ παράλληλα αποτελεί διαχρονικά ένα σπουδαιότατο εργαλείο γνώσης και σοφίας.

Υπό την έννοια αυτή, η ελληνική μυθολογία είναι εκ φύσεως διδακτική. Πιό συγκεκριμένα, η ελληνική μυθολογία διδάσκει μέσα απο τα παραδείγματα των ελληνικών μυθών, οι οποίοι είναι γεμάτοι από απλά ηθικά διδάγματα που εφαρμόζονται στην καθημερινή μας ζωή. Οι υψηλές αξίες και τα ιδανικά που εμπεριέχονται στους μύθους αυτούς, οι ηθικές αρχές που προβάλλονται σε συνδυασμό με τους μεγάλους εκείνους συμβολισμούς των μύθων που χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης, επιδρούν ευεργετικά στη διάπλαση και τη διαπαιδαγώγηση των νέων συμβάλλοντας στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον. Ενδεικτικά, μπορούν να αναφερθούν ορισμένα από αυτά, όπως το πράττειν ορθώς, η ευσέβεια, η ευγενής άμιλλα, η ευγένεια του πνεύματος, η σύνεση, η ανδρεία, η δικαιοσύνη, ο σεβασμός πρός το Θείο, ο σεβασμός πρός τους γονείς, ο σεβασμός πρός τους νόμους κ.α.

Ένας από τους μεγάλους ιστορικούς της αρχαιότητας, ο Διόδωρος Σικελιώτης στο έργο του «Ιστορική Βιβλιοθήκη» (βιβλίο V, τόμος 6) γράφει χαρακτηριστικά: «Την ανδρεία και τη δικαιοσύνη και τις άλλες αρετές των ανθρώπων τις έχουν και τις ακολουθούν και τα άλλα ζώα, ενώ η ευσέβεια υπερέχει τόσο πολύ των άλλων αρετών,όσο υπερέχουν από κάθε άποψη οι Θεοί».

Η θέση της ελληνικής μυθολογίας στην ελληνική εκπαίδευση και η διδασκαλία – χρησιμότητα αυτής

Σήμερα, όπως έχει καθορισθεί και επισήμως από την ελληνική πολιτεία, γενικός σκοπός της διδασκαλίας της Ιστορίας, αναπόσπαστο κομμάτι της οποίας αποτελεί η ελληνική μυθολογία, είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης. Ο μαθητής με τη διδασκαλία της Ιστορίας αποκτά τη δυνατότητα να κατανοήσει ότι το παρόν είναι συνέχεια του παρελθόντος, διότι το παρελθόν από μόνο του δεν είναι Ιστορία. Αντίθετα, γίνεται Ιστορία όταν αυτό συνδέεται τόσο με το παρόν όσο και με το μέλλον. Για να μπορέσει ένας μαθητής να το επιτεύξει, απαιτείται η ύπαρξη ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης.

Όταν λέμε «ιστορική σκέψη» εννοούμε πρώτα από όλα κριτική σκέψη δηλαδή μια κριτική προσέγγιση των ιστορικών δεδομένων και εν συνεχεία λογική κατανόηση των ιστορικών γεγονότων υπό το πρίσμα πάντοτε της εξέτασης των αιτιών που προκαλούν τα γεγονότα αυτά και των αποτελεσμάτων που αυτά έχουν. Με αυτή την μέθοδο ο μαθητής μπορεί να αποκτήσει ιστορική γνώση χρήσιμη για την καλλιέργεια, ανάπτυξη και εμπέδωση ιστορικής συνείδησης.

Η «Ιστορική συνείδηση» σχετίζεται με το παρελθόν, τις μνήμες, τα παραδείγματα, τους προγόνους μας, τις ρίζες μας και κατ’ επέκταση την ταυτότητά μας. Έχει να κάνει κυρίως με την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε συγκεκριμένες καταστάσεις και την διαμόρφωση αξιών και στάσεων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο η ιστορική σκέψη όσο και η ιστορική συνείδηση εντάσσονται στον γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που είναι βεβαίως η προετοιμασία υπεύθυνων και ενεργών πολιτών.

Σήμερα, η διδασκαλία της Ελληνικής Μυθολογίας περιορίζεται μόνο στην τρίτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Εκεί οι μαθητές διδάσκονται συνοπτικά και επιγραμματικά βασικά στοιχεία της ελληνικής μυθολογίας, όπως η δημιουργία του Κόσμου, η Τιτανομαχία, οι Θεοί και οι Θεές του Ολύμπου, ο Προμηθεύς, η Πανδώρα, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, ο ήρωας Ηρακλής και οι άθλοι του, ο ήρωας Θησέας, η Αργοναυτική εκστρατεία και ο Τρωϊκός πόλεμος.

Δυστυχώς δεν επεκτείνεται η διδασκαλία της ελληνικής μυθολογίας και σε άλλες τάξεις και βαθμίδες της εκπαίδευσης. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν για παράδειγμα σπουδαίες διδακτορικές διατριβές πάνω στην ελληνική μυθολογία και η Ελληνική Πολιτεία να περιορίζει αυτήν με το να διδάσκεται σε μία μονάχα τάξη. Αξίζει χαρακτηριστικά να αναφερθούν οι διδακτορικές διατριβές του Έλληνα αστρονόμου Κωνσταντίνου Χασάπη με τίτλο «οι Ορφικοί Ύμνοι και η αστρονομία κατά τη β΄ Χιλιετηρίδα π.Χ» και της Ελληνίδος Σοφίας Φαρμάκη με τίτλο «Γεωμυθολογικός Άτλας της Πελοποννήσου».

Κλείνοντας, θα ήθελα να παραθέσω μία επιλογή συγκεκριμένων ιστοριών από την ελληνική μυθολογία ανάμεσα σε δεκάδες και εκατοντάδες που υπάρχουν, η διδαχή των οποίων μόνο πολλαπλά πνευματικά οφέλη θα μπορούσε να αποφέρει σε κάθε ενδιαφερόμενο, μικρό και μεγάλο. Ας μην ξεχνάμε βεβαίως τον μεγάλο Ι.Θ. Κακριδή που έχει υποστηρίξει, αναφερόμενος στην ελληνική μυθολογία ότι: «Μόνο μια ηρωϊκή μυθολογία ξεπέρασε κάθε τοπικό και χρονικό σύνορο, η αρχαία ελληνική. Μορφές σαν του Αχιλλέα, του Οδυσσέα, του Ηρακλή, της Ελένης, της Ναυσικάς είναι γνωστές όχι μόνο στην Ελλάδα που τις γέννησε ούτε μόνο στην Ευρώπη, που πνευματικά στηρίζεται στον ελληνικό πολιτισμό, αλλά σε κάθε μορφωμένο κοινό, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και να ζεί».

            Ο ημίθεος ήρωας Ηρακλής: το σταυροδρόμι της αρετής και της κακίας.

            Ο Ηρακλής πριν ξεκινήσει τους άθλους του που τον έκαναν ξακουστό και του χάρισαν αιώνια φήμη,τιμή και δόξα, βρέθηκε σε ένα σταυροδρόμι όπου συνάντησε δύο γυναίκες, την Αρετή και την Κακία. Η Κακία ήταν καλοντυμένη, βαμένη και φορούσε στολίδια. Κολάκεψε τον Ηρακλή λέγοντάς του ότι ήταν ο δυνατότερος άνθρωπος επί της γης και του υποσχέθηκε ότι εάν την ακολουθούσε θα είχε ότι ήθελε δίχως να εργαστεί ποτέ: «Αν με ακολουθήσεις ο δρόμος της ζωής σου θα είναι εύκολος και ευχάριστος. Θα απολαύσεις χωρίς κόπο πολλές χαρές και διασκεδάσεις». Απο την άλλη πλευρά, η Αρετή, ντυμένη απλά,του είπε: «Αν ακολουθήσεις τον δικό μου δρόμο, η ζωή σου θα είναι γεμάτη κόπους και αγώνες, αλλά και καλά έργα. Με τη δύναμη που σου έδωσαν οι Θεοί θα ευεργετείς τους ανθρώπους και εκείνοι θα σε αγαπούν και θα σε τιμούν». Ο Ηρακλής τελικά αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο της Αρετής και να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να βοηθήσει τους ανθρώπους.

Η περίπτωση των αδερφών Κλεόβη και Βίτωνα

            Ο Κλεόβης και ο Βίτωνας ήταν αδέρφια με καταγωγή από το Άργος που είχαν αναδειχθεί πρωταθλητές στους αγώνες. Σε μια εορτή της Ήρας στο Άργος έπρεπε  οπωσδήποτε να μεταφερθεί η μητέρα τους με άμαξα στο ναό. Τα βόδια όμως δεν έφθαναν στην ώρα τους από το χωράφι. Έτσι τα δύο αδέρφια μπήκαν οι ίδιοι στο ζυγό και έσυραν την άμαξα επάνω στην οποία καθόταν η μητέρα τους, μεταφέροντάς την μέχρι το ναό της Ήρας που απείχε 45 στάδια!!!

            Μόλις κατέφθασαν στο ναό, οι συγκεντρωμένοι Αργείοι θαύμαζαν τη δύναμη των νέων και καλοτύχιζαν την μητέρα τους για τα παιδιά που είχε κάνει. Τότε η μητέρα τους η Κυδίππη, τρισευτυχισμένη και συγκινημένη για την πράξη αυτή των παιδιών της και για τους επαίνους που έλαβε από το συγκεντρωμένο πλήθος, στάθηκε μπροστά στο άγαλμα της Θεάς Ηράς και προσευχήθηκε. Ζήτησε τότε από τη Θεά Ήρα να χαρίσει στους γιούς της για την τιμή αυτή που της έκαναν «το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να δώσει ένας θεός σε έναν άνθρωπο».

            Μετά την ολοκλήρωση της προσευχής, ακολούθησε η προσφορά θυσίας πρός την Θεά και στη συνέχεια η μητέρα με τα δύο παιδιά της κάθισαν στο τραπέζι. Έπειτα τα δύο αδέρφια κοιμήθηκαν μέσα στον ίδιο τον ναό δίχως όμως να ξυπνήσουν.Αυτό ήταν και το τέλος τους. Δηλαδή η Θεά Ήρα τους χάρισε ανώδυνο θάνατο, καθώς το καλύτερο δώρο που μπορούσε να τους προσφέρει ήταν ο θάνατος στην πιό ευτυχισμένη στιγμή. Οι Αργείοι κατασκεύασαν στη συνέχεια αγάλματα πρός τιμή των δύο αδερφών και τα αφιέρωσαν στους Δελφούς ως πράξη σεβασμού πρός δύο άντρες που αποδείχτηκαν εξαιρετικοί και άριστοι.

            Την ιστορία αυτή για τον Κλεόβη και τον Βίτωνα την διασώζει ο σοφός Σόλων στον διάλογο του με τον βασιλιά της Λυδίας Κροίσο, όπου την χρησιμοποίησε ως απάντηση όταν ο Κροίσος τον ρώτησε ποιόν θεωρεί τον πιό ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο.

            Η περίπτωση του Αθηναίου Βασιλιά Τέλλου

            Στον ίδιο διάλογο του σοφού Σόλωνος και του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου αναφέρθηκε και το παράδειγμα του Αθηναίου Βασιλιά Τέλλου. Κατά τον Σόλωνα ήταν ο πιό ευτυχισμένος άνθρωπος που γνώρισε ποτέ, διότι «από τη μια είχε πατρίδα που ευτυχούσε και μέσα σ' αυτήν απόχτησε γιους καλούς κι ενάρετους και είδε να κάνουν όλοι παιδιά και να ζουν όλα, κι από την άλλη ενώ η ζωή του ήταν ευτυχισμένη, με τα ανθρώπινα μέτρα, τη σφράγισε ένας ένδοξος θάνατος σε μια μάχη δηλαδή των Αθηναίων στην Ελευσίνα με τους γείτονές τους πήρε μέρος κι εκείνος κι αφού έτρεψε σε φυγή τους εχθρούς, σκοτώθηκε ηρωικά οι Αθηναίοι τον έθαψαν με δημόσια δαπάνη στον τόπο που έπεσε και του έκαναν μεγάλες τιμές».

Η περίπτωση του Διαγόρα του Ρόδιου

            Ο Διαγόρας ο Ρόδιος υπήρξε Ολυμπιονίκης και περιοδονίκης δηλαδή νικητής και των τεσσάρων πανελληνίων αγώνων. Θεωρείται ο κορυφαίος πυγμάχος της αρχαιότητας. Είχε νικήσει στο αγώνισμα της πυγμαχίας στην 79^η Ολυμπιάδα το έτος 464 π.Χ. Τη νίκη αυτή εξυμνεί και ο ποιητής Πίνδαρος στον Ζ΄ Ολυμπιόνικο.

            Κατά το έτος 448 π.Χ ο Διαγόρας βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία και ήταν παρών στην Ολυμπία όταν οι γιοί του Δαμάγητος και Ακουσίλαος στέφθηκαν Ολυμπιονίκες. Μετά την ανακήρυξή τους, οι γιοί ανέβασαν τον πατέρα τους στους ώμους τους και τον περιέφεραν θριαμβευτικά στο στάδιο. Τότε κάποιος από τους θεατές ανεφώνησε: «Κάτθανε Διαγόρα, ουκ εις Όλυμπον αναβήση» (μτφρ: Ώρα να πεθάνεις πιά Διαγόρα, μην περιμένεις να ανέβεις και στον Όλυμπο). Τότε ο Διαγόρας εν μέσω επευφημιών και πανευτυχής άφησε την τελευταία του πνοή, πεθαίνοντας ευτυχισμένος στην αγκαλιά των γιών του που είχαν στεφθεί Ολυμπιονίκες και μαζί του έκαναν τον γύρο του θριάμβου στο αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας.

            Η περίπτωση του ήρωα Αινεία

            Ο Αινείας ήταν γιός του Αγχίση και της Θεάς Αφροδίτης. Υπήρξε ο μυθικός ιδρυτής της Ρώμης. Καταγόταν από το Τρωϊκό αρχοντικό γένος και είχε λάβει μέρος σε διάφορες φάσεις του Τρωϊκού πολέμου ως αρχηγός των Δαρδάνων, που ήταν ο δεύτερος πιό σημαντικός λαός μετά τους Τρώες. Ο Όμηρος τον θεωρεί μαζί με τον Έκτορα ως τους καλύτερους πολεμιστές και συμβούλους των Τρωών.Μετά την άλωση της πόλης της Τροίας από τους Αχαιούς, ο Αινείας συνέχισε να κατέχει ένα μέρος της πόλεως έχοντας μαζί του μερικούς άλλους Τρώες. Στη συνέχεια συμφώνησε με τους Αχαιούς να αποχωρήσει με συνθήκη, κατά την οποία κάθε ένας από αυτούς μπορούσε να πάρει μαζί του όσα πράγματα μπορούσε.

            Ο Αινείας σήκωσε στους ώμους του τον γέροντα πατέρα του και τον πήρε μαζί του. Οι Αχαιοί τον θαύμασαν για αυτή του την πράξη και του επέτρεψαν να διαλέξει πάλι και να πάρει ότι ήθελε από την οικία του. Τότε αυτός σήκωσε και πήρε τους πατρώους Θεούς. Οι Αχαιοί τον επαίνεσαν ακόμα περισσότερο για την αρετή του, διότι ο Αινείας έδειξε ότι μπροστά στον μεγαλύτερο κίνδυνο η πρώτη του φροντίδα ήταν ο σεβασμός πρός τους γονείς και η ευσέβεια πρός τους Θεούς. Έτσι, οι Αχαιοί λόγω αυτών των πράξεών του, του επέτρεψαν να φύγει από την Τροία με τους υπόλοιπους Τρώες με πλήρη ασφάλεια και να μεταβεί όπου επιθυμούσε.

            Η περίπτωση του Σπαρτιάτη νομοθέτη Λυκούργου

            Ο Λυκούργος είχε πάει στο μαντείο των Δελφών, για να ζητήσει νόμους. Η ιέρεια του Απόλλωνα Πυθία του είπε: «Ήρθες Λυκούργε, στον πλούσιο μου ναό φίλος του Δία κι όλων των Ολύμπιων Θεών. Κι εγώ δεν ξέρω πώς να σε μαντέψω, Θεό ή άνθρωπο. Μάλλον σ’ ελπίζω για Θεό, Λυκούργε. Ήρθες να μου ζητήσεις ευνομία. Και θα σου δώσω νόμους που καμμιά πόλη στον κόσμο ποτέ δεν θ’ αποκτήσει». Στη συνέχεια ο Λυκούργος ρώτησε την Πυθία τί είδους νόμους πρέπει να θεσπίσει για να ωφελήσει τους Σπαρτιάτες. Η Πυθία του απάντησε ότι αυτό θα το πετύχει αν θεσπίσει τέτοιους νόμους ώστε οι άρχοντες να κυβερνούν καλά και οι πολίτες να πειθαρχούν σ’ αυτούς. Ο Λυκούργος ρώτησε εκ νέου την Πυθία σχετικά με το τί πρέπει να κάνουν ώστε οι μεν να κυβερνούν καλά και οι άλλοι να πειθαρχούν.

            Η Πυθία του απάντησε με τον ακόλουθο χρησμό: «Είναι δύο δρόμοι αλαργινοί ο ένας απ’ τον άλλον. Ο πρώτος βγάζει στο ακριβό παλάτι της ελευθερίας, ο άλλος στο σπίτι της σκλαβιάς που όλοι το αποφεύγουν. Τον πρώτο δρόμο τον περνάς με την αντρίκια την ψυχή και με την πολυπόθητη ομόνοια. Σε αυτόν τον δρόμο να οδηγήσεις το λαό. Ο άλλος της μισητής διχοστασίας είναι ο δρόμος, και της άναντρης της συμφοράς. Φυλάξου πρό παντός από το δρόμο αυτό».

            Ουσιαστικά ο χρησμός αυτός της Πυθίας στον Λυκούργο, κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη, μας διδάσκει ότι πρέπει να φροντίζουμε περισσότερο για την ομόνοια και την ανδρεία, γιατί μόνο με αυτά μπορεί να διατηρηθεί η ελευθερία, χωρίς την οποία δεν υπάρχει κανένα όφελος και δεν μπορεί κανείς να έχει κανένα από όλα όσα θεωρούνται από τους πολλούς αγαθά, όταν είναι υπήκοος άλλων. Γιατί όλα αυτά ανήκουν σε αυτούς που έχουν την εξουσία, όχι στους υποταγμένους. Ώστε αν κανείς θέλει να αποκτήσει αγαθά για τον ευατό του και όχι για τους άλλους, πρέπει πρώτα απ’ όλα να κερδίσει την ελευθερία. Γιατί δεν υπάρχει κανένα όφελος στο να είναι ανδρείοι και να στασιάζουν, ούτε βεβαίως να ομονοούν και να είναι δειλοί.

            Ο Λυκούργος έλαβε από την Πυθία και τον ακόλουθο χρησμό σχετικά με τους πολιτικούς θεσμούς: «Νάχαν τήν πρώτη θέση στη βουλή οι βασιλιάδες οι θεοτίμητοι που γνοιάζονται για την ποθητή πόλη της Σπάρτης, κι οι γέροντες από τα παλιά τα τζάκια, κι έπειτα οι απλοί πολίτες, όλοι να πειθαρχούν με τη σειρά στους δίκιους νόμους, να λένε τα καλά, τα δίκαια να πράττουν, ποτέ τους να μη σκέπτωνται κακό γι’ αυτήν την πόλη. Και του λαού την κρίση και τη δύναμη ν’ ακολουθούν».

            Οι Λακεδαιμόνιοι εφάρμοσαν τη νομοθεσία του Λυκούργου και από ασήμαντοι που ήταν, έγιναν οι ισχυρότεροι μεταξύ των υπολοίπων Ελλήνων. Αργότερα όμως άρχισαν σιγά σιγά να καταλύουν κάθε έναν από τους θεσμούς τους και να κλίνουν πρός την πολυτέλεια και τη νωθρότητα, με συνέπεια τελικά να διαφθαρούν.

            Ενδεικτική βιβλιογραφία

v  Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, εκδόσεις Κάκτος, 1998.

v  Ιωάννης Θ. Κακριδής, Ελληνική Μυθολογία (πεντάτομο έργο), εκδοτική Αθηνών, 1986.

v  Carl Kerenyi, Η Μυθολογία των Ελλήνων, εκδόσεις βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996.

επιμέλεια - συγγραφή: Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος *Ιστορικός - συγγραφέας, Αρχειονόμος - Βιβλιοθηκονόμος, υποψήφιος διδάκτωρ  (επικοινωνία: email. korinthios13@yahoo.gr, τηλ. 6945832094)