ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ παραλειπόμενα

Από τα σχολικά μας χρόνια κάποιοι από εμάς σταθήκαμε ιδιαίτερα τυχεροί και διδαχθήκαμε τα δύο σπουδαιότατα έπη του Ομήρου, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» στο σύνολό τους και όχι αποσπασματικά, τόσο σε πρωτότυπο αρχαίο κείμενο όσο και σε μετάφραση. Από τα αθάνατα και ανυπέρβλητα διαχρονικώς Ομηρικά έπη μάθαμε τα σχετικά με την εκστρατεία των Αχαιών – Μυκηναίων εναντίον της Τροίας και των συμμάχων αυτής, τον δεκαετή Τρωϊκό πόλεμο που ακολούθησε, την πολιορκία και πτώση της Τροίας, τον Δούρειο Ίππο, τον Αχιλλέα και την μήνιν αυτού, τον Πάτροκλο, τον Έκτορα, τον Αγαμέμνονα, τον Οδυσσέα και δεκάδες άλλους ήρωες. Στη συνέχεια διδαχθήκαμε τα σχετικά με το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα από τη Τροία στην ιδιαίτερή του πατρίδα, το νησί της Ιθάκης.

            Στο άρθρο αυτό θα καταγραφούν και θα παρουσιαστούν ορισμένα στοιχεία, πλευρές ή πτυχές γεγονότων που δεν γίνονται δημόσια γνωστά από τα προαναφερόμενα διδαχθέντα Ομηρικά έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Τα παραλειπόμενα αυτά δεδομένα είναι προϊόντα περαιτέρω έρευνας, ανάλυσης, σκέψης ή κρίσης, και στοχεύουν να προσφέρουν σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη μια σφαιρικότητα – πληρότητα ως πρός τις γνώσεις που ήδη έχει λάβει, αλλά κυρίως μια διαφορετική δεύτερη ματιά ιστορικής ανάγνωσης, ερμηνείας και κατανόησης.

            Αν και τα παραλειπόμενα δεν είναι λίγα στον αριθμό, εν τούτοις δεδομένου του διαθέσιμου χώρου και χρόνου, θα εστιάσουμε σε κάποια σημαντικά που σχετίζονται με την Ομήρου Οδύσσεια.

            Γεννεαλογικά στοιχεία – πληροφορίες περί του Οδυσσέως και της συζύγου αυτού Πηνελόπης

            Ο Οδυσσέας υπήρξε υιός του Λαέρτη και της Αντίκλειας. Ο πατέρας του Λαέρτης ήταν υιός του Αρκείσιου, ο οποίος με τη σειρά του ήταν υιός του Δία και βασιλιάς της Ιθάκης. Η μητέρα του Αντίκλεια ήταν θυγατέρα του Αυτόλυκου (υιού του Ερμή) και της Αμφιθέας ή της Νεαίρας. Πέθανε ή αυτοκτόνησε από τη θλίψη της λόγω της μακρόχρονης απουσίας του γιού της στον Τρωϊκό πόλεμο.

            Στην τραγωδία του Ευρυπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» αναφέρεται ότι πατέρας του Οδυσσέα υπήρξε ο μυθικός βασιλιάς της Κορίνθου Σίσυφος. Ο πατέρας της Αντίκλειας, ο Αυτόλυκος, την έστειλε στην Ιθάκη για να παντρευτεί τον Λαέρτη. Στο δρόμο όμως συνάντησε τον Σίσυφο και γέννησε τον Οδυσσέα. Σύμφωνα όμως με άλλες παραδόσεις,ο Αυτόλυκος προσπάθησε να κλέψει ανεπιτυχώς τα ζώα του Σίσυφου και νικήθηκε από τον Σίσυφο. Ο Σίσυφος στη συνέχεια νυμφεύθηκε την Αντίκλεια, η οποία όμως τον εγκατέλειψε και έλαβε σύζυγο τον Λαέρτη,από τον οποίο γεννήθηκε ο Οδυσσέας.

            Η Πηνελόπη υπήρξε θυγατέρα του Ικάριου και της νύμφης Περίβοιας. Ο πατέρας της Ικάριος ο Λακεδαιμόνιος ήταν αδελφός του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω. Υπήρξε υιός του βασιλιά της Σπάρτης Οιβάλου και της κόρης του ήρωα Περσέα Γοργοφόνης. Επομένως, η Πηνελόπη ήταν απόγονος του ήρωα Λακεδαίμονα και πρώτη εξαδέρφη των Κλυταιμνήστρα και ωραίας Ελένης. Ο πατέρας της Ικάριος είχε διοργανώσει αγώνες δρόμου και πάντρεψε την Πηνελόπη με τον νικητή Οδυσσέα.

            Ο Ηρόδοτος (ΙΙ 145) αναφέρει ότι η Πηνελόπη είχε αποκτήσει τον Πάνα από τον Ερμή. Ο ποιητής Πίνδαρος (απ. 90) θεωρεί και αυτός τον Πάνα υιό της Πηνελόπης και του Απόλλωνα ή του Οδυσσέα.

            Το πραγματικό ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέως στην Ιθάκη

Ως γνωστό, ο πολυμήχανος ήρωας Οδυσσέας απουσίασε από την Ιθάκη συνολικά είκοσι ολόκληρα χρόνια, αφού δέκα χρόνια διήρκεσε ο Τρωϊκός πολεμός και δέκα χρόνια το ταξίδι της επιστροφής του, που όπως έχει αποδειχθεί από νεότερες έρευνες ήταν περισσότερο νέες περιπλανήσεις και αναζητήσεις.

Χάρτης που δείχνει το ταξίδι του Οδυσσέως εντός αλλά και εκτός της Μεσογείου

Όπως θα δούμε στη συνέχεια, ένα μέρος του ταξιδιού της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη έλαβε χώρα εκτός Μεσογείου θάλασσας. Αυτό άλλωστε έχει και μία επιπλέον λογική. Δεν μπορεί δέκα ολόκληρα χρόνια ο Οδυσσέας να περιπλανιόταν μέσα σε μια μικρή και κλειστή θαλάσσια έκταση όπως αυτή της Μεσόγειου θάλασσας. Η πρώτη που τόλμησε να έρθει αντιμέτωπη πρός την επικρατούσα άποψη,ότι δηλαδή οι περιοπλανήσεις του Οδυσσέως έγιναν μέσα στη Μεσόγειο, ήταν η Αμερικανίδα καθηγήτρια αρχαιολογίας Henrietta Mertz.

Στα έργα της «Οίνωψ Πόντος» και «Αργοναυτικά» διατυπώνει με μεγάλη πειστικότητα τη θέση ότι το ταξίδι του Οδυσσέως περιελάμβανε και ένα σημαντικό σκέλος εκτός της Μεσογείου. Η άποψη της κας Μέρτζ είναι ότι ο Οδυσσέας ταξίδεψε μέχρι τις ακτές της Αμερικής βοηθούμενος από τα θαλάσσια ρεύματα. Η κα Μέρτζ με προσωπική έρευνα και εξερευνήσεις σε Βόρεια – Νότια Αμερική εντόπισε τα μέρη που επισκέφθηκε ο Οδυσσέας, με βάση την ταχύτητα που κινούνται τα θαλάσσια ρεύματα και τη διάρκεια των ταξιδιών από σταθμό σε σταθμό έτσι ακριβώς όπως αναφέρονται στην Οδύσσεια.

Οι διαπιστώσεις της αποτυπώθηκαν σε σχεδιάγραμμα – χάρτη, όπου παρουσιάζεται η περιπλάνηση του Οδυσσέως μετά την πτώση της Τροίας. Σε αυτό επισημαίνονται η περιοχή που υπήρξαν οι Σειρήνες, το ακριβές σημείο επί της Αμερικανικής Ηπείρου όπου βρίσκονταν η Σκύλλα και η Χάρυβδη, καθώς και η διαδρομή που ακολούθησε ο Οδυσσέας για να επιστρέψει τελικά στην Ιθάκη βοηθούμενος από το ρεύμα του κόλπου (Golf Stream).

Ο έμπειρος ιστιοπλόος Ζίγκφριντ Πετρίδης κατάφερε να επιβεβαιώσει ή και να διορθώσει, όπου αυτό κρίθηκε απαραίτητο, τα συμπεράσματα της Ε. Μέρτζ με βάση πάντοτε τις αναφορές που υπάρχουν από τον Όμηρο σχετικά με τη διάρκεια του ταξιδιού από σταθμό σε σταθμό ή άλλες λεπτομέρειες όπως η κατεύθυνση του ανέμου, η πορεία του πλοίου, οι περιγραφές των νησιών κ.α. Ειδικότερα, στη μελέτη του «Οδύσσεια» αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «...Η μοναδικότης του Ελληνικού γεωγραφικού χώρου, ήτοι η παρουσία εις μικράν σχετικώς έκτασιν, το Αιγαίον Πέλαγος, εκαντοντάδων νήσων, επέτρεψε εις τους προϊστορικούς κατοίκους του, λίαν ενωρίς την ανάπτυξιν της δια θαλάσσης επικοινωνίας. Με την πάροδο των ετών και την απόκτησιν πείρας θαλασσίων ταξιδίων, οι Αιγαίοι ναυτικοί έγιναν τολμηρώτεροι, πλεύσαντες πρός βορράν εις τον Εύξεινον πόντον, πρός νότον εις Αίγυπτον και Φοινίκην και δυσμάς εις Ιταλίαν και Ιβηρίαν. Ανακαλύψαντες ότι η θάλασσα εις ην εταξίδευον περιεβάλλεντο παντού υπό ξηράς με μία μόνον έξοδον, δεν εδίστασαν να εξέλθουν τραπέντες όπως είδομεν προς βορράν (σημ. Κασσιτερίδες νήσοι = Αγγλία) διά τον κασσίτερον και δια το ήλεκτρον, αλλά και πρός δυσμάς ως θ’ αποδείξωμεν...».

Κατά την έρευνα και μελέτη του ταξιδιού του Οδυσσέως, έτσι όπως αυτό περιγράφεται στην «Ομήρου Οδύσσεια», καταγράφονται και ορισμένες σημαντικές πληροφορίες αστρονομικού χαρακτήρα. Ειδικότερα, στη Ραψωδία Ε΄ (στιχ. 273) αναφέρεται ότι : «ΑΡΚΤΟΝ Θ’ ΗΝ ΚΑΙ ΑΜΑΞΑΝ ΕΠΙΚΛΗΣΙΝ ΚΑΛΕΟΥΣΙΝ, ΗΤ’ ΑΥΤΟΥ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΚΑΙ Τ’ ΩΡΙΩΝΑ ΔΟΚΕΥΕΙ, ΟΙΗ Δ’ ΑΜΜΟΡΟΣ ΕΣΤΙ ΛΟΕΤΡΩΝ ΩΚΕΑΝΟΙΟ ΤΗΝ ΓΑΡ ΔΗ ΜΙΝ ΑΝΩΓΕ ΚΑΛΥΨΩ, ΔΙΑ ΘΕΑΩΝ, ΠΟΝΤΟΠΟΡΕΥΟΜΕΝΑΙ ΕΠ’ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΧΕΙΡΟΣ ΕΧΟΝΤΑ», [μτφρ: και την Άρκτον (Μ. Άρκτο) που την ονομάζουν και Άμαξα, που κλωθογυρίζει αυτού και παραφυλάει τον Ωρίωνα και που μονάχ’ αυτή είναι αμέτοχη στα λουσίματα του Ωκεανού, τον συμβούλεψε λοιπόν η υπέροχη θεά η Καλυψώ να ταξιδεύει έχοντας στ’ αριστερό του χέρι αυτήν].

Ο Όμηρος μιλά για Ωκεανό και όχι για Πόντο. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Ωκεανό την περιβάλλουσα την οικουμένη θάλασσα. Η θάλασσα αυτή ταυτίζεται με τη θάλασσα που απλώνεται πέρα από τις Ηράκλειες στήλες (Γιβραλτάρ), τον Ατλαντικό Ωκεανό.  Σε αυτό συνηγορεί και ο Έλληνας γεωγράφος των αρχαίων χρόνων Στράβων όπου γράφει: «ΤΑΥΤΑ ΓΑΡ ΠΑΝΤΑ ΦΑΝΕΡΩΣ ΕΝ ΤΩ ΑΤΛΑΝΤΙΚΩ ΠΕΛΑΓΕΙ ΠΡΑΤΤΟΜΕΝΑ ΔΗΛΟΥΤΑΙ», [μτφρ: όλα αυτά είναι καταφανές ότι δηλούνται (υπό του Ομήρου) ως τελούμενα εις τον Ατλαντικόν...].

Ένα άλλο σημείο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και μελέτης εντοπίζεται στη Ραψωδία Κ (στιχ. 19), όπου ο Όμηρος γράφει: «ΔΩΚΕ ΜΟΙ ΕΚΔΕΙΡΑΣ ΑΣΚΟΝ ΒΟΟΝ ΕΝΝΕΩΡΟΙΟ, ΕΝΘΑ ΔΕ ΒΥΚΤΑΩΝ ΑΝΕΜΟΝ ΚΑΤΕΔΗΣΕ ΚΕΛΕΥΘΑ, ΚΕΙΝΟΝ ΓΑΡ ΤΑΜΙΗΝ ΑΝΕΜΩΝ ΠΟΙΗΣΕ ΚΡΟΝΙΩΝ ΗΜΕΝ ΠΑΥΜΕΝΑΙ ΗΔ’ ΟΡΝΥΜΕΝ ΟΝ Κ’ ΕΘΕΛΗΣΙΝ. ΝΗΙ Δ’ ΕΝΙ ΓΛΑΦΥΡΗ ΚΑΤΕΔΕΙ ΜΕΡΜΙΘΙ ΦΑΕΙΝΗ ΑΡΓΥΡΕΗ, ΗΝΑ ΜΗΤΙ ΠΑΡΑΠΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΝ ΠΕΡ, ΑΥΤΑΡ ΕΜΟΙ ΠΝΟΙΗΝ ΖΕΦΥΡΟΥ ΠΡΟΕΗΚΕΝ ΑΗΝΑΙ, ΟΦΡΑ ΦΕΡΟΙ ΝΗΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΣ», [μτφρ: Μου ‘δωσε ένα ασκί εννιάχρονου βοδιού,που το έγδαρε, κι έκλεισε κει μέσα τις κινήσεις των ανέμων με τα πολλά τους βουητά, γιατί εκείνον είχε κάμει ο γιός του Κρόνου επιστάτη στους ανέμους, για να σταματάη και να αμολάη όποιον του αρέσει. Κι έδεσε το ασκί μέσα στο βαθουλωτό καράβι με γυαλιστερή, ασημένια κλωστή, για να μην φυσάει έστω και λίγο. Άφησε μονάχα τον Ζέφυρο (δυτικό) να φυσάει για χάρη μου, για να πάη στην πατρίδα και τα πλοία κι εμάς τους ίδιους].

            Ο Αίολος,ο θεός των ανέμων, αφού παρακλήθηκε από τον Οδυσσέα, δέσμευσε όλους τους ανέμους αφήνοντας ελεύθερο μόνο τον ούριο άνεμο, τον Ζέφυρο. Ο Ζέφυρος είναι δυτικός άνεμος, που σημαίνει ότι ο Οδυσσέας βρισκόταν δυτικά της Ιθάκης και περίπου στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με αυτήν. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και στη Ραψωδία Κ (στιχ. 28) όπου αναφέρεται ότι: «ΕΝΝΗΜΑΡ ΜΕΝ ΟΜΩΣ ΠΛΕΟΜΕΝ ΝΥΚΤΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΗΜΑΡ, ΤΗ ΔΕΚΑΤΗ Δ’ ΗΔΗ ΑΝΕΦΑΙΝΕΤΟ ΠΑΤΡΙΣ ΑΡΟΥΡΑ», [μτφρ: Εννιά μερόνυχτα συνέχεια ταξιδεύαμε και στις δέκα άρχισε να ξεχωρίζει πιά η γη της πατρίδας]. Επομένως, η νήσος Αιολία σήμερα πρέπει να είναι ένα νησί που να βρίσκεται δυτικά της Ιθάκης και να απέχει απόσταση που να ισοδυναμεί με ταξίδι 9 ημερών με ευνοϊκό άνεμο. Πιθανόν θα μπορούσε να είναι κάποιο από τα νησιά Lipari, Ιθάκη, Μαγιόρκα, Σαρδηνία ή Σικελία.

            Οι Μνηστήρες της βασίλισσας Πηνελόπης

            Μέσα στο μεγάλο αυτό χρονικό διάστημα που απουσίασε από το βασίλειό του ο Οδυσσέας, εμφανίστηκαν οι περίφημοι «μνηστήρες» οι οποίοι ήταν ουσιαστικά οι γιοί των αριστοκρατών – αρχόντων του βασιλείου. Οι μνηστήρες έκαναν κατάληψη στο παλάτι του Οδυσσέα, κατασπαταλώντας το βιός του και απαιτώντας από τη σύζυγό του, τη βασίλισσα Πηνελόπη να παντρευτεί εκ νέου επιλέγοντας κάποιον από αυτούς. 

            Σύμφωνα με τον Όμηρο οι μνηστήρες ήταν συνολικά 108. Ο Απολλόδωρος όμως στο έργο του «Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη / Επιτομή» (βλέπε τόμος Β΄) κάνει αναφορά για 136 μνηστήρες. Ειδικότερα, καταγράφει 57 μνηστήρες προερχόμενους από το Δουλίχιο. Αυτοί ήταν οι Αμφίνομος, Αγήνορας, Μενεπτόλεμος, Θόας, Ευρύπυλος, Δαμάστορας, Εχίονος, Καλυδωνέας, Λάμας, Ανδραίμονας, Αγέρωχος, Μέδοντας, Άγριος, Πρόμος, Κτήσιος, Ελλάνικος, Περίφρονος, Μεγασθένης, Θρασυμήδης, Δημοπτόλεμος, Αμφίμαχος, Ευρύαλος, Πάραλος, Ευηνορίδης, Κλυτίος, Γλαύκος, Ακαρνάν, Ορμένιος, Διοπήδης, Μηκιστέας, Αντίμαχος, Πτολεμαίος, Πυλαιμένης, Ακάμας, Θερσίλοχος, Άγιος, Κλύμενος, Φιλόδημος, Αργείος, Κύκνος, Λεστορίδης,Νικόμαχος, Πολυποίτης, Βίας, Τέλμιος, Πολύιδος, Αστύλοχος, Σχεδίος, Αντίγονος, Μάρψιος, Ιφιδάμας, Ψηράς, Κεραός.

            Από τη Σάμη αναφέρονται  23 μνηστήρες. Αυτοί ήταν οι Αγέλαος, Πείσανδρος, Έλατος, Κτήσιππος, Ιππόδοχος, Ευρύστρατος, Αρχέμολος, Ίθακος, Πεισήνορας, Υπερήνορας, Φεροίτης, Αντισθένης, Κέρβερος, Περιμήδης, Κύννος, Θρίασος, Ετεωνέας, Κλυτίος, Πρόθοος, Λύκαιθος, Εύμηλος, Ίτανος, Λύαμμος.

            Από τη Ζάκυνθο αναφέρονται ως μνηστήρες οι Ευρύλοχος, Λαομήδης, Μόλεβος, Φρένιος, Ίνδιος, Μίνις, Λειώκριτος, Πρόνομος, Νίσας, Δαήμωνας, Αρχέστρατος, Ιππόμαχος, Ευρύαλος, Περίαλλος, Ευηνορίδης, Κλυτιός, Αγήνορας, Πόλυβος, Πολύδωρος, Θαδύτιος, Στράτιος, Δαισήνορας, Λαομέδοντας, Λαόδικος, Άλιος, Μάγνης, Ολοίτροχος, Βάρθας, Θεόφρονας, Νισσαίος, Αλκάροπας, Ανδρομήδης, Περικλύμενος, Αντήνορας, Πέλλος, Κέλτος, Περίφας, Όρμενος.

            Από την Ιθάκη αναφέρονται 12 μνηστήρες. Αυτοί ήταν οι Αντίνοος, Πρόνοος, Λειώδης, Ευρύνομος, Αμφίμαχος, Αμφίαλος, Πρόμαχος, Αμφιμέδοντας, Αρίστρατος, Έλενος, Δουλιχέας, Κτήσιππος.

            Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι μνηστήρες αυτοί δηλαδή οι υποψήφιοι σύζυγοι της βασίλισσας Πηνελόπης ήταν άρχοντες – αριστοκράτες. Τα μέρη από τα οποία προέρχονταν αποτελούσαν και την εδαφική επικράτεια του βασιλείου της Ιθάκης. Συγκεκριμένα, το βασίλειο της Ιθάκης περιλάμβανε τις νήσους Ιθάκη (έδρα), Ζάκυνθο, Σάμη, Αιγίλοπα, Κροκυλεία, καθώς και το Δουλίχιο με τα παράλια στην απέναντι Ήπειρο.

            Μετά από πολλές κακουχίες, βάσανα και εμπόδια ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη με πλοίο που το διέθεσαν οι Φαίακες, όπου σε συνεργασία με τον γιό του τον Τηλέμαχο προχώρησε στην εξόντωση όλων των προαναφερόμενων μνηστήρων. Κανείς όμως από εμάς δεν έμαθε ποτέ ή τουλάχιστον δεν διδάχθηκε στο σχολείο τη συνέχεια. Υπήρξε άραγε συνέχεια??? Ποιά ήταν η κατάληξη του Οδυσσέως?? Ας δούμε στη συνέχεια τι αναφέρει «ο μύθος».

            Τα ιστορικά γεγονότα μετά το φόνο των μνηστήρων

            Για τα γεγονότα που διαδραματίζονται μετά την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη και την εξόντωση των μνηστήρων αντλούμε τις απαραίτητες πληροφορίες από τον ιστορικό Απολλόδωρο στο έργο του «Βιβλιοθήκη».

Τα πράγματα στο βασίλειο της Ιθάκης κυλούσαν ομαλά, η ηρεμία είχε επανέλθει, η τάξη είχε αποκατασταθεί και η επανασύνδεση του Οδυσσέα με την οικογένειά του είχε ολοκληρωθεί. Ο Οδυσσέας πρόσφερε στη θυσία στον Άδη, την Περσεφόνη και τον μάντη Τειρεσία. Στη συνέχεια ακολούθησε τις υποδείξεις του μάντη Τειρεσία ο οποίος του είχε αναφέρει σχετικώς ότι μετά τη σφαγή των μνηστήρων, έπρεπε να φθάσει στη χώρα στην οποία οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τη θάλασσα και θα μπέρδευαν το φτυάρι με το κουπί που έφερε στον ώμο του. Εκεί έπρεπε να θυσιάσει ένα κριάρι, έναν ταύρο και ένα χοίρο στον Ποσειδώνα, τον οποίο και είχε εξοργίσει.

Προχωρώντας πεζός στο εσωτερικό της χώρας των Θεσπρωτών, συνάντησε κάποιους ανθρώπους που τον ρώτησαν γιατί κουβαλούσε μαζί του το λιχνιστήρι. Τότε ο Οδυσσέας συνειδητοποίησε ότι αυτός ήταν ο προφητευόμενος από τον Τειρεσία τόπος, έμπηξε στο έδαφος το κουπί και θυσίασε στον Ποσειδώνα για να τον εξευμενίσει. Βασίλισσα των Θεσπρωτών ήταν τότε η Καλλιδίκη, την οποία ο Οδυσσέας παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της έναν υιό, τον Πολυποίτη. Μετά από έναν πόλεμο – μάχη ανάμεσα στους Θεσπρωτούς και τους Βρύγους, όπου οι πρώτοι νίκησαν τους δεύτερους, ο Οδυσσέας παρέδωσε την βασιλεία των Θεσπρωτών στον Πολυποίτη και επέστρεψε στο νησί της Ιθάκης, έχοντας την πεποίθηση ότι θα περνούσε ήρεμα γεράματα.

Ο Έλληνας φιλόσοφος Πρόκλος στο έργο του «Χρηστομάθεια» αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «Μετά την ταφή των μνηστήρων, ο Οδυσσέας, αφού θυσίασε στις Νύμφες, ταξίδεψε στην Ήλιδα, για να επιθεωρήσει τα βουκόλιά του. Εκεί φιλοξενήθηκε από τον Πολύξενο, από τον οποίο και έλαβε ως δώρο έναν κρατήρα. Έπειτα επέστρεψε στην Ιθάκη και τέλεσε τας υπό Τειρεσίου ρηθείσας θυσίας. Στη συνέχεια πήγε στη Θεσπρωτία, παντρεύτηκε τη βασίλισσα Καλλιδίκη, ηγήθηκε δέ των Θεσπρωτών στον πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα σε αυτούς και τους Βρύγους. Μετά τον θάνατο της Καλλιδίκης, την εξουσία ανέλαβε ο Πολυποίτης, υιός του Οδυσσέα από την Καλλιδίκη, ο δέ Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη».

Κάποια νύχτα ο βασιλιάς είδε ένα όνειρο. Ονειρεύτηκε ότι βρισκόταν στο κρεβάτι του και είδε ένα όμορφο φοβερό ζώο σε μορφή θεού. Θέλησε να το αγκαλιάσει, αλλά εκείνο με ανθρώπινη φωνή του είπε ότι έχουν συγγένεια και ότι είναι γραμμένο από εκείνο να αφανιστεί. Τότε ένα βέλος βγήκε από τη θάλασσα και καρφώθηκε πάνω του. Λίγο αργότερα εκείνος πέθανε. Ο Οδυσσέας μόλις ξύπνησε, ζήτησε αμέσως την ερμηνεία του ονείρου που είχε δει. Του είπαν ότι είναι γραφτό να πεθάνει από τον ίδιο του τον γιό.

            Ο Οδυσσέας γνωρίζοντας ότι ο Τηλέμαχος ήταν ο μοναδικός υιός που είχε αποκτήσει και προκειμένου να μην επαληθευθεί η ερμηνεία του ονείρου, τον έστειλε στα χωριά της Κεφαλληνίας έτσι ώστε να είναι μακριά από την Ιθάκη. Ο Οδυσσέας όμως, δίχως να το γνωρίζει, είχε αποκτήσει και άλλον υιό από τη μάγισσα Κίρκη, τον Τηλέγονο (αυτόν που γεννήθηκε μακριά). Ο Τηλέγονος όταν έφθασε σε ώριμη ηλικία πληροφόρηθηκε από την Κίρκη ότι είναι υιός του Οδυσσέα και έλαβε από αυτήν ένα κεντρί θαλάσσιου τρυγονιού που είχε τοποθετηθεί πάνω σε ακόντιο, το οποίο της το είχε δώσει ο Οδυσσέας. Με αυτόν τον τρόπο είπε  στο Τηλέγονο πώς θα τον αναγνώριζε ο πατέρας του.

Ο Τηλέγονος έφθασε στο νησί της Ιθάκης και άρχισε τις λεηλασίες. Όταν ο Οδυσσέας έσπευσε να αντιμετωπίσει τον εισβολέα, όμως ο Τηλέγονος τον πλήγωσε με το δόρυ του που έφερε στην αιχμή του το κεντρί του σαλαχιού.Λίγο πρίν πεθάνει ο Οδυσσέας είδε το ακόντιο και αντιλήφθηκε ότι ο Τηλέγονος ήταν υιός του. Τότε επαληθεύθηκε ο χρησμός του μάντη Τειρεσία που είχε πει πως ο Οδυσσέας θα πέθαινε «εξ αλός» δηλαδή από τη θάλασσα.

Σύμφωνα  πάντοτε με το μύθο, ο Τηλέγονος τον αναγνώρισε και έφερε πίσω στη Κίρκη στο νησί της Αίας το νεκρό σώμα του Οδυσσέα μαζί με την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο. Εκεί παντρεύτηκε τη Πηνελόπη και στη συνέχεια η Κίρκη αφού τους έκανε αθάνατους τους έστειλε στα νησιά των Μακάρων. Άλλοι πάλι αναφέρουν ότι η Πηνελόπη δεν ήταν τόσο πιστή και ξελογιάστηκε από τον μνηστήρα Αντίνοο, με συνέπεια ο Οδυσσέας να την στείλει στον πατέρα της Ικάριο στη Μαντίνεια της Αρκαδίας, όπου απέκτησε από τον Ερμή τον Πάνα. Άλλοι πάλι λένε ότι την σκότωσε ο Οδυσσέας με τα ίδια του τα χέρια, γιατί τον απάτησε με τον μνηστήρα Αμφίνομο. Μερικοί όμως υποστηρίζουν ότι ο Οδυσσέας κατηγορήθηκε από τους συγγενείς των μνηστηρών για τους φόνους τους. Η υπόθεση παραπέμφθηκε σε δίκη και τη κρίση του Οδυσσέα κατά τη δίκη αυτή ανέλαβε ο Νεοπτόλεμος, ο βασιλιάς της Ηπείρου. Ο Νεοπτόλεμος καταδίκασε τον Οδυσσέα σε εξορία, ο οποίος στη συνέχεια κατέφυγε στην Αιτωλία στον Θόαντα, υιό του Ανδραίμονα. Παντρεύτηκε την κόρη του και απέκτησε μαζί της τον Λεοντόφονο.

Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις αναφέρονται και άλλοι απόγονοι του Οδυσσέα. Λέγεται ότι αφού επέστρεψε από την Τροία στην Ιθάκη ο Οδυσσέας απέκτησε από την Πηνελόπη έναν ακόμα υιό, τον Πτολίπορθο ή Πολυπόρθη. Ο Ησίοδος στο έργο του «Θεογονία» αναφέρει ότι ο Οδυσσέας εκτός από τον Τηλέγονο είχε αποκτήσει από τη μάγισσα Κίρκη και τον Λατίνο, τον ιδρυτή και βασιλιά της πόλης του Λατίου, από τον οποίο κατάγονται οι Λατίνοι και οι Ρωμαίοι.

            Ενδεικτική βιβλιογραφία

·         Αικατερίνη Τσοτάκου – Καρβέλη, λεξικό ελληνικής μυθολογίας, εκδόσεις Σοκόλη, 2007.

·         Ανέστης Κωνσταντινίδης, λεξικό κύριων ονομάτων: μυθολογικό – ιστορικό – γεωγραφικό, εκδόσεις Εκάτη, 1999.

·         Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, τόμος Β΄, εκδόσεις Γεωργιάδη.

·         Ησίοδος, Θεογονία.

·         Ομήρου Οδύσσεια, ε΄ έκδοση, εκδόσεις Ιδεοθέατρον και Γεωργιάδης, βιβλιοθήκη των Ελλήνων.

·         Πρόκλος, Χρηστομάθεια (Περιλαμβάνει τα «χαμένα» έπη του λεγόμενοι Τρωϊκού κύκλου. Το έργο διασωζόταν ακέραιο μέχρι τον 12^ο αιώνα μ.Χ αιώνα,όπως αναφέρει σχετικώς και ο βυζαντινός λόγιος Ιωάννης Τζέτζης. Σήμερα διασώζονται αποσπάσματα αυτού στη βιβλιοθήκη του Φωτίου).

·         Ζίγκφριντ Πετρίδης, Οδύσσεια – Μία ναυτική εποποιϊα προϊστορικών Ελλήνων εις Αμερική, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα, 1994.

·         Henriette Mertz, Οίνωψ Πόντος, εκδόσεις Νέα Θέσις, 1965.

·         Henriette Mertz, Τα Αργοναυτικά, 1967.

·         Enrico Mattievich, Ταξίδι στην μυθολογική κόλαση, εκδόσεις Εκάτη.

·         Θεόδωρος Αξιώτης, Νέο Φώς στα μεγαλύτερα μυστήρια του κόσμου, εκδόσεις Σμυρνιωτάκη.

επιμέλεια - συγγραφή: Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος *Ιστορικός - συγγραφέας, Αρχειονόμος - Βιβλιοθηκονόμος, υποψήφιος διδάκτωρ  (επικοινωνία: email. korinthios13@yahoo.gr, τηλ. 6945832094)